Διεθνής μελέτη στην οποία συμμετέχει το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών εντόπισε μια άνευ προηγουμένου αλλαγή στο καθεστώς των πυρκαγιών στην Ευρώπη η οποία συνδέεται με την κλιματική αλλαγή.
Το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών με τον Διευθυντή Ερευνών στο Ινστιτούτο ΙΕΠΒΑ, Δρ. Χρήστο Γιαννακόπουλο, και την ερευνήτρια κ. Άννα Καράλη συμμετείχε σε διεθνή μελέτη που συντονίστηκε από το Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης η οποία εντόπισε μια άνευ προηγουμένου αλλαγή στο καθεστώς των πυρκαγιών στην Ευρώπη που συνδέεται με την κλιματική αλλαγή. Η ιστορική αυτή αλλαγή φαίνεται να επηρεάζει τη Νότια, Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη αλλά είναι πιο έντονη στην περιοχή της Μεσογείου.
Η μελέτη εκπονήθηκε από μία κοινοπραξία ευρωπαϊκών και διεθνών ερευνητικών ιδρυμάτων που περιλαμβάνει το Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης (CREAF), τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Προβλέψεων Καιρού (ECMWF), το Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΙΕΠΒΑ ΕΑΑ), τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESRIN), το Πανεπιστήμιο του Σαλέντο (Ιταλία) και το Πανεπιστήμιο Πατρών.Στη μελέτη συμμετείχαν κορυφαίοι κλιματολόγοι και ειδικοί σε θέματα κινδύνου δασικών πυρκαγιών και δασικής οικολογίας (Jofre Carnicer, Andrés Alegria, Χρήστος Γιαννακόπουλος, Francesca Di Giuseppe, Άννα Καράλη, Νίκος Κούτσιας, Piero Lionello, Mark Parrington και Claudia Vitolo).
Στη μελέτη παρουσιάζεται η αύξηση του κινδύνου πυρκαγιάς που συνδέεται με την κλιματική αλλαγή στη Μεσόγειο από το 1980 έως και σήμερα (Σχήμα 1) καθώς και μελλοντικές προβολές του κινδύνου πυρκαγιάς σε επίπεδο Ευρώπης (Σχήμα 3).
Σχήμα 1. Εξέλιξη του κινδύνου πυρκαγιάς στη λεκάνη της Μεσογείου τα τελευταία 30 χρόνια, όπως καταγράφεται στη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature ScientificReports. Τις τελευταίες δεκαετίες καταγράφηκαν πρωτοφανείς υψηλές τιμές κινδύνου πυρκαγιάς κατά την καλοκαιρινή περίοδο.
Τα τελευταία χρόνια, η μελέτη εντόπισε πρωτοφανείς τιμές μετεωρολογικού κινδύνου πυρκαγιάς τόσο για το καλοκαίρι όσο και για την άνοιξη (Σχήμα 1).Oι ακραίες συνθήκες που ευνοούν την έναρξη των πυρκαγιών, γίνονται όλο και πιο συχνές κυρίως στην περιοχή της Μεσογείου, λόγω των αυξημένων περιόδων καύσωνα και υδρολογικής ξηρασίας. Η αύξηση του ακραίου κινδύνου πυρκαγιάς είναι αρκετά πρόσφατη και σε ορισμένες περιπτώσεις υπερβαίνει τις δυνατότητες πυρόσβεσης, οδηγώντας σε υψηλότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που σχετίζονται με τις πυρκαγιές σε εξαιρετικά ζεστά και ξηρά καλοκαίρια.
Στη μελέτη εντοπίζεται μία μετατόπιση της ιστορικής τάσης που επικρατούσε από το 1950-2000, όπου οι καμένες εκτάσεις και συνεπώς και οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα λόγω πυρκαγιών είχαν σταθεροποιηθεί ή και μειωθεί σε πολλές περιοχές της Μεσογείου.
Η μελέτη συνδέει για πρώτη φορά τον αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς με αυξημένες εκπομπές CO2 από πυρκαγιές όπως μετρήθηκαν με δορυφορικές παρατηρήσεις σε ολόκληρη την ήπειρο (Σχήμα 2). Το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται στη μεσογειακή Ευρώπη, αλλά και στην ψυχρότερη βόρεια Ευρώπη, στην οποία συναντώνται σημαντικές δεξαμενές άνθρακα στα δάση της τούνδρας και της τάιγκας.
Σχήμα 2.Οι εκτιμήσεις του κινδύνου και των επιπτώσεων των πυρκαγιών με βάση μετεωρολογικά και δορυφορικά δεδομένα έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια. Για πρώτη φορά η πρόσφατη αύξηση του μετεωρολογικού κινδύνου πυρκαγιάς μεταφράζεται σε πολύ σημαντική αύξηση των εκπομπών CO2 που συνδέονται με τις πυρκαγιές σε περιόδους ακραίας ζέστης και κινδύνου πυρκαγιάς το καλοκαίρι. Το φαινόμενο αυτό έχει παρατηρηθεί τόσο στη Μεσόγειο όσο και στη Βόρεια Ευρώπη.
Η μελέτη παρέχει χάρτες μετεωρολογικού κινδύνου πυρκαγιάς για το παρόν κλίμα και εκτιμά την εξέλιξη του κινδύνου πυρκαγιάς στην Ευρώπη έως το έτος 2100, για διαφορετικά σενάρια κλιματικής αλλαγής (2ºC, 4ºC) (Σχήμα 3).
Σχήμα 3.Αναμενόμενη μεταβολή του κινδύνου πυρκαγιάς τις επόμενες δεκαετίες, έως το 2100, ανάλογα με τις προσπάθειες μείωσης των εκπομπών του CO2.
Υπάρχουν διάφορα συμπεράσματα και παρατηρήσεις που προκύπτουν από τη μελέτη σύμφωνα με τον Jofre Carnicer, (Πανεπιστήμιο Βαρκελώνης) και τους Έλληνες συγγραφείς Χρήστο Γιαννακόπουλο (Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών), Άννα Καράλη (Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών) και Νίκο Κούτσια (Πανεπιστήμιο Πατρών)
1.“Η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το καθεστώς των πυρκαγιών μπορεί να αλλάξει γρήγορα σε πολλές περιοχές της Γης που επηρεάζονται από την κλιματική αλλαγή, όπως η Μεσόγειος και οι βόρειες περιοχές της Ευρώπης. Μελέτες όπως αυτή εντοπίζουν την εμφάνιση μη γραμμικών και ταχέως μεταβαλλόμενων σχέσεων μεταξύ των αυξημένου κινδύνου πυρκαγιάς που συνδέεται με την κλιματική αλλαγή και των επιπτώσεων της πυρκαγιάς στις κοινωνίες”
2.“Η μελέτη παρουσιάζει ότι η μεγαλύτερη αύξηση του κινδύνου πυρκαγιάς θα επηρεάσει περιοχές της Νότιας Ευρώπης. Τα ευρωπαϊκά δάση και οι καταβόθρες άνθρακα που θα επηρεαστούν από τον αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς αποτελούν κλειδί για τη ρύθμιση του κλίματος. Τα δάση της ΕΕ απορροφούν περίπου το 10% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ετησίως (δεσμεύοντας 360 εκατομμύρια τόνους CO2 ετησίως, περισσότερο από τις εκπομπές μιας χώρας όπως η Ισπανία, οι οποίες είναι περίπου 214 εκατομμύρια τόνοι). Η μελέτη αναφέρει ότι η μεγαλύτερη αύξηση του κινδύνου πυρκαγιάς θα επηρεάσει τις δασώδεις και ορεινές περιοχές της κεντρικής και νότιας Ευρώπης, οι οποίες αποτελούν μεγάλες δεξαμενές άνθρακα που κινδυνεύουν. Παραδείγματα αποτελούν τα Πυρηναία, ο Ιβηρικός και ο Κανταβριανός ορεινός όγκος στην Ισπανία, οι Άλπεις, ο γαλλικός κεντρικός ορεινός όγκος, τα ιταλικά Απέννινα Όρη, τα Καρπάθια Όρη, τα Βαλκάνια και ο Καύκασος στη νοτιοανατολική Ευρώπη”
3.“Η αύξηση του κινδύνου πυρκαγιάς αποτελεί πρόκληση για την εφαρμογή της νέας Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τα Δάση, η οποία προτείνει τη διατήρηση της ετήσιας μείωσης τουλάχιστον 310 εκατομμυρίων τόνων CO2 από τον δασικό και γεωργικό τομέα το 2030 στην Ευρώπη. Η αναμενόμενη αύξηση του κινδύνου πυρκαγιάς θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τις στρατηγικές απαλλαγής από τις εκπομπές άνθρακα που βασίζονται στις δασικές και γεωργικές χρήσεις γης, εάν δεν υιοθετηθούν αποτελεσματικές στρατηγικές διαχείρισης των δασών για τη μείωση αυτού του κινδύνου”.
4.“Η δραστική μείωση των εκπομπών κατά τις επόμενες δύο δεκαετίες (2030-2040) είναι το κλειδί για την επίτευξη χαμηλότερου κινδύνου πυρκαγιών στο μέλλον στην Ευρώπη και παγκοσμίως. Οι μετριοπαθείς πορείες θέρμανσης κάτω των 2 βαθμών, όπου οι κοινωνίες και οι χώρες καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα οδηγήσουν σε πολύ πιο μετριοπαθείς επιπτώσεις των πυρκαγιών”
5.”Η αύξηση του κινδύνου πυρκαγιάς θα μπορούσε να προωθήσει έναν μακροπρόθεσμο μηχανισμό θετικής ανάδρασης στην κλιματική αλλαγή, με προοδευτικούς κύκλους θέρμανσης, αυξημένου κινδύνου πυρκαγιάς και υψηλότερων εκπομπών CO2 από τιςπυρκαγιές”
Άρθρο:
Carnicer, J.; Alegria, A.; Giannakopoulos, C.; Di Giuseppe, f.; Karali, A.; Koutsias, N.; Lionello, P.; Parrington, M.; Vitolo, C. «Global warming is shifting the relationships between fire weather and realized fire-induced CO2 emissions in Europe». Scientific Report, juny de 2022. Doi: 10.1038/s41598-022-14480-8
Link to the article: www.nature.com/articles/s41598-022-14480-8 – citeas
DOI: doi.org/10.1038/s41598-022-14480-8
