Ο αδιάκοπος αγώνας των γυναικών για διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους υφίσταται εδώ και πολλά χρόνια. Σύμφωνα με ευρήματα πολλών ερευνών, οι γυναίκες αντιμετωπίζονται στερεοτυπικά όσον αφορά στο χώρο εργασίας. Τις περισσότερες φορές προσάπτονται σε αυτές στερεοτυπικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως καλοσύνη, εγκαρδιότητα, ευγένεια, τα οποία με τη σειρά τους δημιουργούν στον κοινό νου την εικόνα ότι τέτοια χαρακτηριστικά προσωπικότητας ταιριάζουν σε επαγγέλματα που σχετίζονται με την κοινωνική προσφορά.
Επαγγέλματα όπως νοσοκόμα, κοινωνική λειτουργός, εκπαιδευτικός είναι μερικά από αυτά που, σύμφωνα με τους κανόνες και τις νόρμες της κοινωνίας μας, αρμόζουν σε μια γυναίκα. Όταν λοιπόν οι γυναίκες παραβιάζουν αυτές τις στερεοτυπικές συμπεριφορές και διεκδικούν θέσεις εργασίας με μια πιο ηγετική μορφή, όπως για παράδειγμα στην πολιτική ή στη διοίκηση μεγάλων επιχειρήσεων, έρχονται αντιμέτωπες με την απόρριψη.
Αυτό συμβαίνει διότι οι περισσότεροι εμπιστεύονται για ηγετικές θέσεις τους άνδρες των οποίων τα χαρακτηριστικά όπως ανδρεία, τόλμη, αποφασιστικότητα ταιριάζουν περισσότερο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι γυναίκες να εργάζονται σε θέσεις με μικρότερο κύρος και σαφώς χαμηλότερες αποδοχές. Παρόλο που οι γυναίκες, σε πολλές χώρες, αποτελούν πάνω από το μισό του συνολικού πληθυσμού, οι άνδρες εξακολουθούν να έχουν την εξουσία και τις μεγαλύτερες ευκαιρίες για κοινωνικό – επαγγελματική ανέλιξη.
Δεν είναι λίγες όμως οι γυναίκες που κατάφεραν να «σπάσουν» αυτούς τους φραγμούς και να διεκδικήσουν με επιτυχία τίτλους και θέσεις εργασίας και στην πολιτική και στις επιχειρήσεις.
Παρά το γεγονός ότι οι γυναίκες έχουν εδραιώσει την παρουσία τους στον επαγγελματικό βίο εδώ και πολλά χρόνια, οι ηγετικές θέσεις που αναλαμβάνουν μετριούνται κυριολεκτικά στα δάχτυλα των χεριών τους. Ως εκ τούτου, πολύ λίγες γυναίκες φαίνεται να φτάνουν στην κορυφή της επαγγελματικής ελίτ και του παγκόσμιου γίγνεσθαι.
Οι ελάχιστες γυναίκες που κατάφεραν να αναρριχηθούν στις υψηλότερες βαθμίδες των επιχειρήσεων φαίνεται να συναντούν ένα αόρατο εμπόδιο, ένα εμπόδιο που ονομάστηκε «γυάλινη οροφή». Ο όρος «γυάλινη οροφή», γνωστός παγκοσμίως, ως «glassceiling», χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά από δημοσιογράφους της εφημερίδας Wall Street Journal το 1986 στην προσπάθειά τους να περιγράψουν τα εμπόδια που συναντά μια γυναίκα για να ανελιχθεί επαγγελματικά σε ανώτερα και ανώτατα κλιμάκια.
Η «γυάλινη οροφή» είναι, με απλά λόγια, όλα εκείνα τα ορατά και αόρατα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και βασίζονται κυρίως σε περιορισμένες πεποιθήσεις, προκαταλήψεις και κοινωνικά στερεότυπα. Στερεότυπα του στυλ «στρίγγλα», «γεροντοκόρη», «δόλια» κ.α. είναι στον αντίποδα του «δυνατού και πετυχημένου» άντρα ηγέτη. Στις αντιλήψεις όμως αυτές δεν αντανακλάται πάντα η πραγματικότητα και άμεσα ή έμμεσα υιοθετούνται από γενιά σε γενιά απόψεις που επιβραδύνουν ή ακόμα και μπλοκάρουν την ανέλιξη των γυναικών. Οι επιπτώσεις από αυτά τα στερεότυπα είναι βαρύνουσας σημασίας γιατί υπονομεύουν τις στρατηγικές και ηγετικές ικανότητες των γυναικών στην πορεία τους προς την ηγεσία.
Διάφορες κοινωνιολογικές έρευνες έχουν δείξει ότι οι κύριοι παράγοντες που εμποδίζουν τις γυναίκες να αναλάβουν ηγετικές θέσεις και να αρκούνται σε μεσαίες θέσεις στελεχών, είναι το άγχος της σύγκρουσης μεταξύ οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής καθώς και η έλλειψη οράματος και αυτοπεποίθησης. Επιπλέον, η αίσθηση η οποία επικρατεί στο γενικότερο κοινωνικό πλαίσιο είναι ότι η ηγεσία είναι «ανδρική» υπόθεση, κάνει πολλές γυναίκες να «δειλιάζουν» και να πείθουν τον εαυτό τους πως δεν είναι κατάλληλες για υψηλόβαθμες θέσεις. Κατά συνέπεια, οι γυναίκες έχουν μικρότερη πρόσβαση στον έλεγχο και τη συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Αυτή η προσέγγιση έχει ως αποτέλεσμα οι γυναίκες να βλέπουν, να αγγίζουν, αλλά να μην πατούν πάνω στη «γυάλινη οροφή» και κατά συνέπεια να πατούν σε γυάλινο πάτωμα!
Πώς όμως μπορούν οι γυναίκες να ξεπεράσουν το φαινόμενο της «γυάλινης οροφής»; Πώς αντιμετωπίζονται όλα αυτά τα αρνητικά στερεότυπα εις βάρος των γυναικών, τα οποία έχουν τόσες ισχυρές ρίζες μέσα μας; Μια λύση που προτείνεται για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα είναι η εκπαίδευση και ειδικότερα η εκπαίδευση γυναικών μέσω ειδικών σεμιναρίων. Η εκπαίδευση είναι ένα μέσο κοινωνικοποίησης έτσι ώστε να αλλάξει ο τρόπος που δημιουργούνται τα πρότυπα και οι κοινωνικοί ρόλοι των γυναικών. Τα σεμινάρια αυτά ονομάζονται σεμινάρια «γυναικείας ηγεσίας», διοργανώνονται πλέον και στην Ελλάδα και απευθύνονται σε γυναίκες (σε όποια ηλικιακή ομάδα και αν ανήκουν) με στόχο την ανάπτυξη δεξιοτήτων και στρατηγικών ηγεσίας. Στη διάρκεια αυτών των σεμιναρίων οι συμμετέχουσες μαθαίνουν να πιστεύουν στον εαυτό τους, να βάζουν στόχους από τα πρώτα τους επαγγελματικά βήματα και μαθαίνουν να διεκδικούν θέσεις με δυνατότητες εξέλιξης. Ο βασικός σκοπός αυτών των σεμιναρίων είναι να ενδυναμώσει και να προετοιμάσει τις γυναίκες να κατακτήσουν ανώτερες θέσεις σε πείσμα των κοινωνικών προκαταλήψεων.
Να μην ξεχνάμε όμως ότι ο κόσμος της ηγεσίας δεν ανήκει αποκλειστικά ούτε στους άντρες αλλά ούτε στις γυναίκες και οι υψηλές ιεραρχικά θέσεις είναι για εκείνους που τολμούν. Οι ηγετικές θέσεις θα πρέπει να ανήκουν στους ικανούς και στους επίμονους στο στόχο τους, ανεξαρτήτως φύλου.
Τελικά, η ηγεσία είναι για όσους δεν τους εμποδίζει κανένα φράγμα και καμία «γυάλινη οροφή», η ηγεσία είναι για όσους το λέει η ψυχή τους. Θα πρέπει όμως να θυμόμαστε ότι οι ηγέτες δεν γεννιούνται μόνο, όπως πολλοί πιστεύουν, αντίθετα οι ηγέτες εκπαιδεύονται κιόλας!
* Της Βίκυς Παπαγεωργοπούλου