Η RSM Ελλάδος, παρουσίασε σήμερα, Πέμπτη 3 Μαρτίου 2022, τα αποτελέσματα της έρευνας «The RSM Board Diversity Survey – The landscape following the implementation of Law 4706/2020» για την πολυμορφία στα διοικητικά συμβούλια των εισηγμένων εταιρειών σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Χρηματιστήριο Αθηνών.
Η έρευνα που πραγματοποιείται από την RSM για δεύτερη συνεχή χρονιά, εξετάζει τη σύνθεση των διοικητικών συμβουλίων πριν και μετά την εφαρμογή του Νόμου 4706/2020, αναλύει τα δεδομένα και παρουσιάζει τις αλλαγές που συντελέστηκαν στο πλαίσιο υιοθέτησης του νόμου και των λοιπών κατευθυντήριων γραμμών και αναδεικνύει την ιδανική σύνθεση ενός διοικητικού συμβουλίου.
Στόχος της έρευνας είναι η ανάδειξη της στρατηγικής σημασίας της πολυμορφίας στη λειτουργία κάθε διοικητικού συμβουλίου, νοουμένου ότι η μεγαλύτερη ποικιλία εμπειριών και παραστάσεων μπορεί να οδηγήσει τα μέλη στη λήψη πιο αποτελεσματικών αποφάσεων και στον περιορισμό της «ομαδικής σκέψης» (groupthink).
Επιπρόσθετα, τα διοικητικά συμβούλια που χαρακτηρίζονται από πολυμορφία, ενισχύουν την εταιρική κοινωνική τους ευθύνη, καθώς οι επενδυτές, οι καταναλωτές και οι τοπικές κοινωνίες γενικότερα λαμβάνουν θετικά μηνύματα για τη δέσμευση της εταιρείας προς την πολυμορφία και την κοινωνική ένταξη.
Η προώθηση του Diversity & Inclusion αποτελεί στρατηγικό πυλώνα της RSM, όπως αποδεικνύεται και από την παρουσία της Global Diversity & Inclusion Leader του δικτύου, καθώς και από την έμπρακτη έμφαση που δίνουμε στην αξία αυτή, με την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης έρευνας στα Διοικητικά Συμβούλια 150 εισηγμένων εταιρειών ούτως ώστε να αξιολογήσουμε το βαθμό ετοιμότητας των Διοικητικών Συμβουλίων στο ζήτημα αυτό και εν συνεχεία τον τρόπο με τον οποίον συμμορφώθηκαν στις απαιτήσεις του νέου νόμου.
Σε δηλώσεις τους η Κυρία Έλενα Στυλιανού και ο Κύριος Βασίλης Πετίνης, Managing Partners, της RSM Ελλάδος τόνισαν πώς «Θέλουμε να πιστεύουμε ότι η έρευνά μας θα βοηθήσει ώστε να δοθεί η πρέπουσα σημασία και να αναδειχθεί η αξία της πολυμορφίας και της συμπερίληψης, ως βασικών συστατικών της κουλτούρας και της στρατηγικής των διοικητικών συμβουλίων στην Ελλάδα. Ο Νόμος 4706, όπως προκύπτει από την έρευνα μας, έχει συμβάλει ουσιαστικά στην βελτίωση των δεικτών που σχετίζονται με την διαφορετικότητα και κυρίως με το φύλο, την ηλικία, την ανεξαρτησία και τις δεξιότητες. Η επιτυχία του εγχειρήματος αυτού όμως εξαρτάται από την προσπάθεια που θα γίνει από τα ίδια τα Διοικητικά Συμβούλια, τα μέλη των οποίων θα πρέπει να ενθαρρύνουν με το παράδειγμα τους και τον υπόλοιπο οργανισμό τους κάνοντας “set the tone at the top” και δημιουργώντας μια κουλτούρα συμπερίληψης, μέσω της οποίας θα μπορούν όλα τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, αλλά και του οργανισμού, να νιώθουν άνετα να είναι ο εαυτός τους και να μοιράζονται ανοιχτά τις απόψεις και τις εισηγήσεις τους».
Ο κ. Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού πρόσθεσε πως «η εφαρμογή του νόμου 4706 έφερε θετικές ανακατατάξεις στα ΔΣ των εταιριών, βοηθώντας στην αλλαγή δομής της ελληνικής επιχειρηματικότητας και καθιστώντας πιο ελκυστική απέναντι στη διεθνή επενδυτική κοινότητα». Σύμφωνα με τον κ. Πατέλη η πρωτοβουλία της RSM να προχωρήσει στην εκπόνηση της έρευνας, είναι άξιος συγχαρητηρίων καθώς «θέτει τις βάσεις των στατιστικών στοιχείων που είναι απαραίτητα, έτσι ώστε να μπορέσουμε στο μέλλον να καταγράψουμε την πορεία των εταιριών, ενώ παράλληλα καταγράφει τα πρώτα δεδομένα και τις αλλαγές που έχουν λάβει χώρα από την αρχή εφαρμογής του νόμου». Κλείνοντας ο κ. Πατέλης τόνισε ότι όπως αποτυπώνεται και στην έρευνα της RSM, εάν από τα πιο σημαντικά προβλήματα του ελληνικού επιχειρείν αποτελεί το ζήτημα της οικογενειοκρατίας, κατι που θεωρούν ως πολύ βασικό σκόπελο και πολλοί ξένοι επενδυτές, που θέλουν να επενδύσουν στην Ελλάδα.
Η κα. Βασιλική Λαζαράκου, Πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς έδωσε συγχαρητήρια στην RSM για την έρευνα τονίζοντας ότι «τα συμπεράσματα της έρευνας της RSM, δείχνουν ότι η εφαρμογή του νόμου 4706, συμβάλλει στην υιοθεσία βέλτιστων πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης από τις ελληνικές εταιρίες και πως μέσα σε ένα μόλις χρόνο έχουν συντελεστεί πολλές και σημαντικές αλλαγές».Σύμφωνα με την κα. Λαζαράκου, το έργο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς συνεχίζεται, καθώς η διαβούλευση είναι συνεχής και μεγάλος στόχος είναι η εξειδίκευση των ΔΣ και η ουσιαστική συμμόρφωση των εταιριών.
«Από την πλευρά του ο κ. Βασίλειος Φουρλής, Πρόεδρος του ΔΣ της Fourlis Συμμετοχών υπογράμμισε πως «η αύξηση της εταιρικής διακυβέρνησης, αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την μακροπρόθεσμη θετική πορεία των εταιριών, ενώ παράλληλα συμβάλλει στην ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη». Παράλληλά ο κ. Φουρλής τόνισε πως «είναι πολύ σημαντικό το γεγονός πως για πρώτη φορά είναι συγκεντρωμένη σε ένα πλαίσιο η εταιρική διακυβέρνηση καθώς ο νόμος 4706 συμβάλλει στη διεύρυνση της διαφορετικότητας η οποία οδηγεί σε μεγαλύτερο εύρος ιδεών και άρα βελτιώνει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων»..
Ο Δρ. Νικόλαος Πορφύρης, Επιτελικός Διευθυντής Μετασυναλλακτικών Υπηρεσιών & Διεθνών Δραστηριοτήτων του Ομίλου Χρηματιστηρίου Αθηνών σημείωσε ότι «με το νόμο 4706 αυτό που επιδιώκεται είναι ο εκσυγχρονισμός της εταιρικής διακυβέρνησης, έτσι ώστε οι ελληνικές εισηγμένες εταιρείες να καταστούν περαιτέρω ανταγωνιστικές.Η έρευνα της RSM, μας δίνει πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία και δεδομένα προκειμένου να συνεχιστεί η προσπάθεια του περαιτέρω εκσυγχρονισμου της εταιρικής διακυβέρνησης των ελληνικών εταιρειών».
Η μελέτη της RSM «To τοπίο μετά την εφαρμογή του νόμου 4706/2020»
Τόσο ο ίδιος ο νόμος 4706/2020, όσο και οι σχετικές κατευθυντήριες γραμμές και ο Ελληνικός Κώδικας Εταιρικής Διακυβέρνησης (ΕΚΕΔ – 2021), εισάγουν ρυθμίσεις με στόχο την προώθηση ενός κατάλληλου επιπέδου διαφοροποίησης στα Διοικητικά Συμβούλια με μια πολυσυλλεκτική ομάδα μελών, με ποικιλία απόψεων και εμπειριών και απώτερο σκοπό τη λήψη των βέλτιστων αποφάσεων.
Η έρευνα της RSM, εξετάζει το βαθμό συμμόρφωσης των εισηγμένων εταιριών με τις απαιτήσεις του ν.4706/2020 αναφορικά με την εταιρική διακυβέρνηση, ο οποίος τέθηκε επίσημα σε εφαρμογή στις 17 Ιουλίου 2021 και παράλληλα εξετάζει τις αλλαγές που συντελέστηκαν στα διοικητικά συμβούλια των εταιριών μετά την εφαρμογή του νόμου.
Μελετήθηκαν σε βάθος η μορφή και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των 152 περίπου ΔΣ των ελληνικών εισηγμένων καθώς και των 1.224 μελών που τα απαρτίζουν. Τα στοιχεία που εξετάσθηκαν, κατηγοριοποιήθηκαν σε 10 βασικές ενότητες ευρημάτων, συμπεριλαμβανομένων του φύλου, της ηλικίας, της εθνικότητας, των οικογενειακών σχέσεων μεταξύ των μελών, των δεξιοτήτων, του ακαδημαϊκού επιπέδου και γενικότερα της ανεξαρτησίας.
Βασικά ευρήματα αναφορικά με τη συμμόρφωση ως προς τον.4706/2020:
1. Σύνθεση και αριθμός μελών διοικητικών συμβουλίων
Η μελέτη δείχνει ότι το σύνολο των μελών διαμορφώνεται πλέον σε 1.224 θέσεις έναντι 1.198 (χωρίς να λαμβάνονται υπόψη εταιρίες που στο μεσοδιάστημα αποχώρησαν από το Χρηματιστήριο). Σύμφωνα με την προηγούμενη έρευνα δηλαδή παρατηρείται μία αύξηση 26 θέσεων συνολικά. Ο αριθμός των εκτελεστικών μελών είναι 404, των μη εκτελεστικών 351 και των ανεξάρτητων μη εκτελεστικών 469 θέσεις που αντιστοιχούν στο 33,0%, 28,7% και 38,3% αντίστοιχα. Σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα, παρατηρείται αύξηση των ανεξάρτητων μη εκτελεστικών μελών έναντι των μη εκτελεστικών και κυρίως των εκτελεστικών.
2. Διαφοροποίηση ανά φύλο
Τα ΔΣ εκπροσωπούνται πλέον από 926 άνδρες και 298 γυναίκες, που αντιστοιχούν σε ποσοστό 75,7% και 24,3% στο σύνολο των μελών, ήτοι αναλογία γυναικών: ανδρών 1:3. Σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα υπάρχει σημαντική βελτίωση στην παρουσία γυναικών στα διοικητικά συμβούλια των εισηγμένων εταιριών καθώς – αν δεν ληφθούν υπόψη οι εταιρείες που αποχώρησαν από το Χρηματιστήριο – ο αριθμός των γυναικών αυξήθηκε από 200 σε 298 και των ανδρών μειώθηκε από 998 σε 926. Μελετώντας τα νέα μέλη που προστέθηκαν στα διοικητικά συμβούλια κατά την εξεταζόμενη περίοδο, παρατηρήθηκε ότι από τα 284 νέα μέλη που προστέθηκαν, τα 118 (41,5%) είναι γυναίκες και τα 166 (58,5%) είναι άνδρες. Υπάρχει μία ανανέωση της σύνθεσης των ΔΣ κατά 23% περίπου.
3. Ιδιότητες μελών στα ανώτερες θέσεις
Είναι χαρακτηριστικό ότι 59 θέσεις ανώτατων μελών (πχ. Προέδρου, Αντιπροέδρου ή Διευθύνοντος Συμβούλου ή συνδυασμού αυτών) καλύπτονται από γυναίκες σε σχέση με 366 θέσεις που καλύπτονται από άνδρες δηλαδή αναλογία 1 προς 6. Αν και παρατηρείται βελτίωση σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα σύμφωνα με την οποία μόλις 47 θέσεις καλύπτονταν από γυναίκες (18% εκπροσώπησης έναντι 12%), υπάρχει σημαντικό χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών στον τομέα αυτό. Επίσης, μόλις 15 θέσεις Προέδρου διοικητικού συμβουλίου και 9 θέσεις Διευθύνοντος Συμβούλου καλύπτονται από γυναίκες το οποίο σημαίνει ότι μόλις το 1% των εταιριών διαθέτουν γυναίκα ως Πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου σε σχέση με το 9% που είναι ο μέσος όρος της Ευρώπης.
4. Συγκέντρωση θέσεων στο ίδιο πρόσωπο
Η συγκέντρωση θέσεων στο ίδιο πρόσωπο είναι μία παράμετρος που όπως είναι κατανοητό δεν διευκολύνει την πολυμορφία στα ΔΣ. Η έρευνα καταλήγει ότι σε 51 εταιρίες (ήτοι 1 στις 3) οι θέσεις Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου καλύπτονται από το ίδιο πρόσωπο. Επίσης σε 20 εταιρίες ο Διευθύνων Σύμβουλος είναι παράλληλα και Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου. Από τις εταιρίες αυτές, οι 10 έχουν ορίσει εκτελεστικό Πρόεδρο και οι υπόλοιπες μη εκτελεστικό ή ανεξάρτητο Πρόεδρο.
5. Διαφοροποίηση ως προς την εθνικότητα των μελών
Ως προς το ζήτημα της εθνικότητας, η έρευνα έδειξε ότι 104 μέλη διοικητικών συμβουλίων (8,5%) δεν είναι ελληνικής εθνικότητας. Εξ αυτών, τα 81 μέλη είναι άνδρες και 23 είναι γυναίκες. Σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα, ο αριθμός και το ποσοστό μελών παρουσιάζει μία μείωση κατά 17 μέλη.
6. Διαφοροποίηση ως προς την ηλικία των μελών
Ως προς την ηλικία των μελών διοικητικών συμβουλίων, διαπιστώθηκε ότι το 7% των μελών έχει ηλικία μικρότερη των 40 ετών και το 28% ηλικία μικρότερη των 50 ετών γεγονός που αποτελεί βελτίωση σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα κατά την οποία μόλις το 21% των μελών ήταν ηλικίας κάτω των 50. Επίσης, το 33% των μελών έχει ηλικία μεταξύ 51 και 60 ετών, το 26% μεταξύ 61 και 70 ετών και το 14% ηλικία άνω των 70 ετών. Εκ των μελών ηλικίας μικρότερης των 40 ετών, το 57% αφορά σε άνδρες και το 43% σε γυναίκες ενώ στην ηλικιακή κλίμακα 41 έως 50 οι άνδρες αποτελούν το 68% και οι γυναίκες το 32%. Είναι σημαντικό ότι το 11% των νέων μελών που προστέθηκαν στα ΔΣ είναι ηλικίας μικρότερης των 40 ετών και το 26% μεταξύ 41-50 ετών.
7. Ανεξαρτησία μελών
Mε ελάχιστες εξαιρέσεις εταιριών που είναι σε αναστολή διαπραγμάτευσης ή λόγω πρόσφατων αλλαγών στο ΔΣ τους κατά την περίοδο συγκέντρωσης των στοιχείων, οι εταιρίες πληρούν τα κριτήρια ανεξαρτησίας που προβλέπει ο ν.4706/2020 και συγκεκριμένα η εκπροσώπηση ανεξάρτητων μελών ξεπερνά το 40%. Μάλιστα, 3 εταιρίες διαθέτουν 8 ανεξάρτητα μη εκτελεστικά μέλη και 19 εταιρίες τουλάχιστον 5 μέλη η καθεμία. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι μεγαλύτερο ποσοστό από το 80% των εταιρειών έχει αριθμό μη εκτελεστικών μελών (συμπεριλαμβανομένων και των ανεξάρτητων) μεγαλύτερο από αυτόν των εκτελεστικών μελών.
8. Οικογενειακές σχέσης μεταξύ των μελών
Το 52% των εισηγμένων έχουν έναν πιο «οικογενειακό» χαρακτήρα, δεδομένου ότι στα ΔΣ αυτών, συμμετέχουν τουλάχιστον 2 μέλη συνδεδεμένα με τον βασικό μέτοχο. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο 7% των εταιριών, τα συνδεδεμένα μέλη αποτελούν την πλειοψηφία των μελών του ΔΣ.
9. Ακαδημαϊκό επίπεδο των μελών
Από το σύνολο των μελών, το 46% έχει τουλάχιστον προπτυχιακό τίτλο σπουδών (BSc), το 43% των μελών διαθέτει μεταπτυχιακό και το 12% εξ αυτών κατέχει διδακτορικό τίτλο σπουδών. Συγκρίνοντας τα νέα μέλη που προστέθηκαν σε σχέση με τα υφιστάμενα, διαπιστώθηκε ότι τα νέα μέλη έχουν υψηλότερο επίπεδο ακαδημαϊκής μόρφωσης, καθώς το 66% έχουν μεταπτυχιακό ή διδακτορικό τίτλο σπουδών έναντι 51% των υφιστάμενων μελών.
10. Μείγμα δεξιοτήτων
Εξετάζοντας το αντικείμενο σπουδών και τις θέσεις ευθύνης των μελών διοικητικών συμβουλίων, διαπιστώθηκε ότι το 61% των μελών έχει ειδίκευση στα οικονομικά και στη διοίκηση επιχειρήσεων γενικότερα, το 12% κατέχει εμπειρία στον τομέα της παραγωγής και το 7% με 8% στον τομέα των πωλήσεων ή στην παροχή νομικών συμβουλών. Μέλη με εξειδικευμένες δεξιότητες σε θέματα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, πληροφορικής, βιώσιμης ανάπτυξης έχουν σχετικά μικρότερη παρουσία στα ΔΣ των ελληνικών εισηγμένων. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε σύνολο 1.224 στελεχών μόλις 12 εξ αυτών έχουν εξειδίκευση στη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού και 6 στην Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (CSR). Επίσης, ένα σημαντικό ποσοστό γυναικών που προστέθηκαν στα διοικητικά συμβούλια έχουν δεξιότητες σε θέματα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, CSR, στις πωλήσεις και στην παροχή νομικών υπηρεσιών.
Συμπεράσματα
Από τη μελέτη της σύνθεσης των διοικητικών συμβουλίων, διαπιστώνεται ότι η εφαρμογή του ν.4706/2020 έχει συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της πολυμορφίας αυτών, δεδομένου ότι η υποχρεωτικότητα (ο υποχρεωτικός χαρακτήρας) του Νόμου ιδίως ως προς τη συμμετοχή και των δύο φύλων αλλά και των ανεξάρτητων μη εκτελεστικών μελών δεν άφηνε περιθώρια μη συμμόρφωσης. Πέρα από αυτά τα δύο κριτήρια, διαπιστώνεται ότι η εφαρμογή του νόμου οδήγησε και στη συμμετοχή νεότερων μελών αλλά και μελών που φέρνουν πολυμορφία ως προς την τεχνική τους κατάρτιση και τις δεξιότητες. Είναι όμως από μόνη της η κάλυψη δεικτών επαρκής για να διασφαλίσει την ποικιλομορφία σε ένα διοικητικό συμβούλιο; Μόνο μέσα από μία κουλτούρα ευαισθητοποίησης σχετικά με τη διαφορετικότητα και συμπερίληψης, που θα επιτρέπει σε κάθε μέλος ξεχωριστά, ανεξάρτητα από το φύλο, την εθνικότητα, τις γνώσεις, τις δεξιότητές τους κ.τ.λ. να αντιμετωπίζεται ως ισότιμο μέλος της ομάδας, να έχει φωνή και να μπορεί έμπρακτα να συνεισφέρει τις σκέψεις του στο ΔΣ χωρίς περιορισμούς, δύναται να επιτευχθούν οι στόχοι και τα οφέλη της ποικιλομορφίας.
Η πλήρης έρευνα της RSM Ελλάδος “The RSM Board Diversity Survey” βρίσκεται εδώ.
