Στην Τοπική Αυτοδιοίκηση (Δήμους και Περιφέρειες), που βρίσκεται πλησιέστερα στον πολίτη και υπόκειται σε έλεγχο από αυτόν, πρέπει να μεταφερθούν περισσότερες αρμοδιότητες και περισσότεροι πόροι. Στο βασικό αυτό συμπέρασμα κατέληξε το 2ο ετήσιο Συνέδριο του Τομέα Μάνατζμεντ Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης (ΤΟΜΔΔΑ) της ΕΕΔΕ, με θέμα «Για περισσότερη και καλύτερη Αυτοδιοίκηση». Την αναβάθμιση του μάνατζμεντ των Δήμων χαρακτήρισε ως αδήριτη ανάγκη της εποχής μας, ο πρόεδρος της ΚΕΔΕ Γιώργος Πατούλης στο χαιρετισμό του, σημειώνοντας παράλληλα ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση και τα συλλογικά της όργανα μπορούν να συμβάλουν θετικά, μέσω του διαλόγου στην περιφερειακή και την τοπική ανάπτυξη και στη βελτίωση των υπηρεσιών προς τους πολίτες. Ο κ. Πατούλης έθεσε, μεταξύ άλλων, το ζήτημα της φορολογικής αποκέντρωσης, δηλαδή της απόκτησης ιδίων πόρων απευθείας από τους Δήμους και τις Περιφέρειες, αναλόγως των ευθυνών που επωμίζονται, καθώς και το θέμα των Μητροπολιτικών Διοικήσεων στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη.
Ο συγκεντρωτισμός «βλάπτει πολύ σοβαρά την ευημερία του κράτους», επισήμανε ο πρώην υπουργός και πρόεδρος της ΚΕΔΕ, Πάρις Κουκουλόπουλος, μιλώντας για την Πολυπεπίπεδη Διακυβέρνηση, και τόνισε την αναγκαιότητα διακριτών επιπέδων ευθυνών και αξιολόγησης των δομών, που προϋποθέτει την ξεκάθαρη περιγραφή των αρμοδιοτήτων τους. Σημείωσε, ακόμα, ότι απαιτούνται πέντε καίριες πρωτοβουλίες ενίσχυσης της Αυτοδιοίκησης: Γενίκευση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης ώστε να γεφυρωθεί το ψηφιακό χάσμα. Διευθέτηση/αποκλειστικότητα αρμοδιότητας για την αγροτική ανάπτυξη. Έμφαση στην αρμοδιότητα κατάρτισης/απασχόλησης. Και συγκέντρωση στην Αυτοδιοίκηση των δράσεων του Κοινωνικού Κράτους. Τέλος, τόνισε ότι στους Δήμους πρέπει να περάσουν και πόροι, όπως ο ΕΝΦΙΑ.
Από την πλευρά του ο Δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης, αναφέρθηκε στην ανάγκη μεταφοράς στην αρμοδιότητα των Δήμων της διαχείρισης βασικών θεμάτων που σήμερα ανήκουν σε Υπουργεία ή στην Περιφέρεια, όπως οι κεντρικές οδικές αρτηρίες που διασχίζουν τις μεγάλες πόλεις. Επίσης, αναφέρθηκε στην παραδοξότητα της επικάλυψης αρμοδιοτήτων που προκαλεί σύγχυση και αποτρέπει την όποια ανάπτυξη επιχειρείται. Απαιτείται συνεργασία, αλλά και σαφής κατανομή των αρμοδιοτήτων, επισήμανε ο κ. Καμίνης, τονίζοντας παράλληλα ότι η αξιολόγηση των Δήμων σε όλα τα επίπεδα από ανεξάρτητα όργανα είναι απαραίτητη για περισσότερη και καλύτερη Αυτοδιοίκηση. Τόνισε ότι τα θέματα κοινωνικής πρόνοιας και το μεταναστευτικό πρέπει να αποτελούν αντικείμενο διαχείρισης των Δήμων. Αναφέρθηκε ακόμα, στην αναγκαιότητα της Μητροπολιτικής Διακυβέρνησης.
Η περισσότερη και καλύτερη Αυτοδιοίκηση είναι η ουσία και ο τρόπος να βγούμε από την κρίση, είπε ο Περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας, Κώστας Μπακογιάννης. Πρέπει, συνέχισε, να επιτρέψουμε στην Αυτοδιοίκηση να κάνει τη δουλειά της. Παιδεία, Υγεία, Τουρισμός και πολλοί άλλοι είναι οι τομείς στους οποίους η Αυτοδιοίκηση έχει αποδείξει ότι μπορεί όχι μόνο να δώσει λύσεις χωρίς γραφειοκρατία, αλλά και να δημιουργήσει. Το κεντρικό κράτος δεν γνωρίζει καλύτερα τις ανάγκες των πολιτών από τις ίδιες τις τοπικές κοινωνίες. Χρειάζονται άμεσα αποφάσεις για περισσότερες και ουσιαστικές αρμοδιότητες στην Αυτοδιοίκηση. Στη Στερεά Ελλάδα αποδείξαμε ότι οι πρωτοβουλίες μας, που μέχρι σήμερα είναι στα όρια των αρμοδιοτήτων μας, άλλαξαν ριζικά συνθήκες που αποτελούν χρόνιο πρόβλημα για όλους τους τομείς.
Για τις σύγχρονες υπηρεσίες προς τον πολίτη, μίλησαν οι Δήμαρχοι Μαρία Ανδρούτσου του Αγ. Δημητρίου, Ανδρέας Ευθυμίου, του Καλλικρατικού Δήμου Μοσχάτου – Ταύρου και Τρικκαίων Δημήτρης Παπαστεργίου. Η κ. Ανδρούτσου τόνισε ότι η κοινωνική πολιτική είναι η αιχμή του δόρατος των υπηρεσιών των Δήμων. Ο κ. Ευθυμίου επισήμανε ότι είναι θεμελιώδες να ενισχύσουμε τη λογοδοσία και να έχουμε ψηφιακή κατεύθυνση, τονίζοντας ότι με τις ηλεκτρονικές πληρωμές σχεδόν διπλασιάστηκαν τα έσοδα του Δήμου. Ο κ. Παπαστεργίου πρότεινε να προτυποποιήσουμε την έξυπνη πόλη, επισημαίνοντας, ωστόσο ότι «έξυπνη είναι η ανοιχτή, εξωστρεφής πόλη, που σκέπτεται διαφορετικά και βρίσκει λύσεις εκεί που άλλοι βρίσκουν προβλήματα». Συμπλήρωσε, ακόμα ότι χρειάζεται να δημιουργήσουμε KPIs ώστε να μετράμε τι κάνουμε στους Δήμους σε σχέση με τους 17 στόχους του ΟΗΕ μέχρι το 2030, που στοχεύουν μεταξύ άλλων σε πόλεις χωρίς αποκλεισμούς, ασφαλείς και βιώσιμες.
Στην τρίτη ενότητα έγινε συζήτηση για την Αξιοποίηση των δυνατοτήτων της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης. Ο Γεν. Γραμματέας Ψηφιακής Πολιτικής, Γιάννης Ταφύλλης, αναφερόμενος στην ψηφιακή επανάσταση, η οποία επηρεάζει όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής, επισήμανε ότι αλλάζει δραστικά το μοντέλο της οικονομίας, της παιδείας, της υγείας κλπ, αλλά και το μοντέλο Διακυβέρνησης. Έτσι περάσαμε από την Αναλογική στην Ηλεκτρονική και σήμερα πλέον στην Ψηφιακή Διακυβέρνηση, η οποία προχωρά από την απλή παροχή υπηρεσίας στις ολοκληρωμένες λύσεις, όπου η σχέση Δημοσίου-πολιτών είναι διαρκούς διασύνδεσης. Ο κ. Ταφύλλης περιέγραψε ένα πλαίσιο αρχιτεκτονικής για το Δημόσιο, το οποίο με σύγχρονη μεθοδολογία και ένα σύνολο εργαλείων θα επιταχύνει τις μεταρρυθμίσεις και την ενσωμάτωση των ψηφιακών τεχνολογιών στη Δημόσια Διοίκηση. Συγκεκριμένα, για κάθε οργανισμό διασυνδέει σε ενιαίο πλαίσιο: τη στοχοθεσία (στρατηγική), το επιχειρησιακό μοντέλο λειτουργίας, τα δεδομένα που χρησιμοποιεί, τις ηλεκτρονικές εφαρμογές που υποστηρίζουν τη λειτουργία του, τις υποδομές (Η/Υ, δίκτυα, κ.λπ) που χρησιμοποιεί και τις απαιτήσεις ασφαλείας.
Ο πρόεδρος της Επιτροπής Οργάνωσης & Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης της ΚΕΔΕ, Γιάννης Τσιάμης, αναφέρθηκε στα αποτελέσματα των έργων Τ.Π.Ε στους Δήμους, καθώς και στην κατηγοριοποίησή τους στον τομέα αυτό, με βάση την ικανότητα τους: 325 συνολικά Δήμοι εκ των οποίων οι 30 είναι σε πολύ καλό επίπεδο, οι 60 σε ικανοποιητικό επίπεδο, ενώ 160 χρήζουν άμεσης υποστήριξης. Οι υπόλοιποι 75 είναι μικροί ορεινοί και νησιωτικοί Δήμοι.
Αναφέρθηκε, ακόμα ο κ. Τσιάμης, στην τεχνολογική υποδομή της ΚΕΔΕ για τους Δήμους: G –Cloud – Data Center – Κεντρική λειτουργία ασφαλούς υποδομής φιλοξενίας εφαρμογών και υπηρεσιών. Πρόσβαση και χρήση Κέντρου Διαλειτουργικότητας του Υπουργείου Οικονομικών – Διασύνδεση με Φορείς και Υπουργεία για άντληση δεδομένων. HUB – Μηχανισμός Ταυτοποίησης και Αυθεντικοποίησης για τους Δήμους. Χρήση πλατφόρμας e –learning – Τηλεκατάρτισης / Ενίσχυση και ενδυνάμωση των στελεχών των Δήμων. Δημιουργία Help Desk και οριζόντιας δομής επιχειρησιακής και διοικητικής υποστήριξης των Δήμων. Συγκρότηση οριζόντιου δικτύου ΤΠΕ των ΟΤΑ (485 στελέχη από 270 Δήμους). Τέλος, μίλησε για τον επιταχυντή του κέντρου καινοτομίας της Αυτοδιοίκησης και για το CITY CHALLENGE – crowdhackathon, smartcity, που είναι ο πρώτος πανελλήνιος τριήμερος Μαραθώνιος Ανάπτυξης Καινοτόμων Εφαρμογών και Υπηρεσιών στον οποίο θα αναπτυχθούν πιλοτικές υπηρεσίες και εφαρμογές που λύνουν προβλήματα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και υποστηρίζουν την τοπική και εθνική ανάπτυξη μέσω των νέων τεχνολογιών.
Ο καθ. Ιωάννης Χαραλαμπίδης, Υπεύθυνος του Κέντρου Έρευνας για την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, τόνισε τους πέντε στόχους που απαιτούνται για καλύτερη διακυβέρνηση: Κράτος χωρίς χαρτί, κράτος που παρέχει τις υπηρεσίες του εκ των προτέρων, κράτος που μπορείς να εμπιστευτείς, κράτος που μπορεί να αλλάζει, κράτος που σε έλκει να συνεργαστείς. Σήμερα το κράτος παρέχει 2.000 υπηρεσίες προς τους πολίτες και τις επιχειρήσεις μέσω δήμων (700), περιφερειών (300), υπουργείων και επιβλεπόμενων οργανισμών (1.000). Ο κ. Χαραλαμπίδης, επισήμανε την ανάγκη για μετασχηματισμό των διαδικασιών που θα υποστηρίζεται από κατάλληλα εργαλεία και μεθοδολογίες για τη μείωση των συναρμοδιοτήτων και την ταχεία προσαρμογή του αντίστοιχου νομικού πλαισίου και για μετασχηματισμό των δεδομένων με κοινή αντίληψη στην τήρηση των στοιχείων επιχειρήσεων και πολιτών. Στόχος να μειωθεί το κόστος της γραφειοκρατίας, της διαφθοράς, των λανθασμένων αποφάσεων και της έλλειψης εμπιστοσύνης των πολιτών.
Στη συνέχεια, ο Γιώργος Καραμανώλης, CTO της Crowdpolicy μίλησε για έξυπνες πόλεις και σύγχρονες συμμετοχικές ψηφιακές υπηρεσίες, αναφερόμενους στους ακόλουθους άξονες παρεμβάσεων: Εξωστρέφεια – Παρουσίαση του έργου και των υπηρεσιών του Φορέα για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Καινοτομία και διαβούλευση με τη συμμετοχή των πολιτών. Καταγραφή αιτημάτων από ένα σημείο. Καινοτομία στη Διακυβέρνηση και στη Διοίκηση. Υποδομές Ασύρματης Πρόσβασης – Κοινωνικό (Δια)δίκτυο. Άντληση πόρων – Κινητοποίηση των πολιτών και του Απόδημου Ελληνισμού. Περιβάλλον. Τουρισμός. Ενδυνάμωση Οικονομικών και Κοινωνικών Υπηρεσιών. Επιπλέον, παρουσίασε ολοκληρωμένες λύσεις και υπηρεσίες για τη σύγχρονη Τοπική Αυτοδιοίκηση, όπως το social wi-fi, την πλατφόρμα Συμμετοχής και Διαβούλευσης, την πλατφόρμα Δωρεών για Δήμους (Crowdfunding), City Agenda – Αναφορές για προβλήματα με ψηφιακό συμμετοχικό τρόπο, Open Data – Πλατφόρμα ανοιχτών δεδομένων, botakis4gov κτλ.
Στην τέταρτη και τελευταία ενότητα που ασχολήθηκε με το Θεσμικό και Διοικητικό πλαίσιο της Αυτοδιοίκησης, ο εμπειρογνώμονας της Δημόσιας Διοίκησης Παναγιώτης Καρκατσούλης, μίλησε για το πελατειακό σύστημα που έχει δημιουργήσει έναν τεράστιο λαβύρινθο στις δομές του κράτους. Το κεντρικό κράτος έχει 23.143 καταγεγραμμένες αρμοδιότητες και όλη η Αυτοδιοίκηση 650, επισήμανε ο ομιλητής, τονίζοντας ότι οι αρμοδιότητες πρέπει να αντικατασταθούν με πεδία πολιτικής, εντοπίζοντας ως πυλώνες αλλαγής πέραν των αρμοδιοτήτων, την εσωτερική οργάνωση, τους προϋπολογισμούς και τις παρεχόμενες υπηρεσίες.
Σε τέσσερις κύκλους προβλημάτων αναφέρθηκε ο Συνταγματολόγος, Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου Ξενοφών Κοντιάδης: Στο εκλογικό σύστημα που απασχολεί τους τελευταίους μήνες την Αυτοδιοίκηση, τη χρηματοδότηση, τη διάρθρωση και τη χωροταξική δομή των ΟΤΑ και στα προβλήματα που αφορούν την εσωτερική τους οργάνωση, από τους οποίους οι τρεις πρώτοι έχουν και συνταγματικό ενδιαφέρον. Τόνισε ότι, δεν λύνονται ως δια μαγείας με συνταγματική αναθεώρηση τα μεγάλα προβλήματα της Αυτοδιοίκησης ή του κράτους. Ως προς τις συνταγματικές αλλαγές που άπτονται της ΤΑ μεγαλύτερη σημασία έχει να δούμε τις νομοθετικές παρεμβάσεις, υποστήριξε ο καθηγητής, αφού οι ουσιαστικές αλλαγές δεν χρειάζονται συνταγματική αναθεώρηση για να γίνουν, ενώ ο διάλογος που έχει ξεκινήσει βρίσκεται σε λάθος κατεύθυνση. Στο ακανθώδες ζήτημα του εκλογικού συστήματος, έχουν υποστηριχθεί τις τελευταίες εβδομάδες με ιδιαίτερη ένταση διιστάμενες απόψεις, με μεγάλο μέρος των αιρετών να θεωρεί την υιοθέτηση της απλής αναλογικής casus belli για τους ΟΤΑ.
Όταν θα υπάρχουν οι πολιτικές προϋποθέσεις για να αναθεωρηθεί το Σύνταγμά μας με τρόπο λυσιτελή και το εκλογικό σύστημα της ΤΑ θα πρέπει, κατά τον κ. Κοντιάδη, να νομοθετείται με τους ίδιους όρους που αναφέρει το άρθρο 54 του Συντάγματός μας για τις βουλευτικές εκλογές, δηλαδή να ισχύει από τις μεθεπόμενες εκλογές, εκτός αν υπάρχει ευρύτατη συναίνεση στο Κοινοβούλιο. Εξάλλου, όπως επισήμανε ο ίδιος, οι εκλογές της ΤΑ δεν αναδεικνύουν όργανα που νομοθετούν αλλά που ασκούν διοίκηση, λαμβάνοντας διοικητικές αποφάσεις στον υψηλότερο βαθμό εγγύτητας με τον πολίτη, άρα το κριτήριο της αποτελεσματικότητας εδώ είναι ακόμα ισχυρότερο. Στο δίπολο, λοιπόν που τίθεται όταν συζητάμε για τα εκλογικά συστήματα, δηλαδή αντιπροσωπευτικότητα και νομιμοποίηση από τη μία πλευρά και από την άλλη κυβερνησιμότητα και αποτελεσματικότητα, όταν πρόκειται για τους ΟΤΑ οφείλουμε να αποδίδουμε ιδιαίτερη σημασία στο δεύτερο σκέλος. Ένα τελευταίο στοιχείο που πρέπει να ληφθεί υπόψη στο σχεδιασμό του εκλογικού συστήματος στην ΤΑ είναι η χωροταξική διάρθρωση και η κατανομή αρμοδιοτήτων καθώς και οι αλλαγές που μπορεί να προκύψουν στα σημεία αυτά.
Αναφέρθηκε, ακόμα, στην ενίσχυση της διοικητικής λογοδοσίας και διαφάνειας, τη βελτίωση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών, και τον εξορθολογισμό της κατανομής των διαθέσιμων πόρων, σε συνάρτηση με ένα κοινό σύστημα αξιών και στόχων για την οργάνωση και τη λειτουργία της Αυτοδιοίκησης, λαμβάνοντας πρωτοβουλίες προώθησης της αποδοτικότητας και της συμμετοχικότητας. Τόνισε, τέλος, ότι η φορολογική αποκέντρωση της Αυτοδιοίκησης παρέμεινε ημιτελής, γεγονός που κρατά τους ΟΤΑ δέσμιους και ευχήθηκε να αναπτυχθεί μία κουλτούρα συνεργασίας μεταξύ των Δήμων, η οποία, όμως, κτίζεται μέσα από τους θεσμούς.
Τα βασικότερα σημεία του προγράμματος Local Public Sector Reforms ανέπτυξε ο Αναπλ. Καθ. Δημόσιας Διοίκησης Θεόδωρος Τσέκος. Από το πρόγραμμα συμπεραίνεται ότι τα εργαλεία συμμετοχής και διαβούλευσης, όπως πχ ο συμμετοχικός προϋπολογισμός, δεν φαίνεται να λειτουργούν σύμφωνα με τα θεωρητικά πρότυπα. Η συμμετοχή στους θεσμούς και τα όργανα διαβούλευσης είναι γενικά περιορισμένη. Ειδικά υπό τις τρέχουσες συνθήκες των πολιτικών λιτότητας η λειτουργία τους γίνεται προσχηματική. Η διευρυνόμενη χρήση των συμμετοχικών και διαβουλευτικών θεσμικών εργαλείων δεν ενισχύει την νομιμοποίηση των ασκούμενων τοπικών δημοσίων πολιτικών. Και η απουσία επίδρασης των θεσμών και μεθόδων διαβούλευσης στις ασκούμενες τοπικές πολιτικές από-νομιμοποιεί την πολιτική συμμετοχή.
Στα προβλήματα ευρωπαϊκής διακυβέρνησης, ο κ. Τσέκος ανέφερε τα εξής: H διακυβέρνηση στην ΕΕ εστιάζεται υπερβολικά στην ρύθμιση και όχι αρκετά στο mentoring, την συνεργασία, την μέριμνα των υποθέσεων και την αξιολόγηση από ομολόγους. Απαιτείται η συμπλήρωση του συστήματος ευρωπαϊκής διακυβέρνησης που βασίζεται στην «Κοινοτική Μέθοδο» με διαδικασίες ανοικτής, συνεργασιακής διακυβέρνησης λιγότερο ιεραρχικής και λιγότερο νομικιστικής, περισσότερο κατάλληλης να διαχειριστεί την πολυπλοκότητα και την καινοτομία. Μεταξύ της παραδοσιακής Κοινοτικής Μεθόδου και της Ανοικτής Διακυβέρνησης απαιτούνται νέα εργαλεία «Συνεργασιακής Διακυβέρνησης». Ο κ. Τσέκος τόνισε την ανάγκη για «Συνεργασιακή Διακυβέρνηση» με την οποία νοείται ο δομημένος διάλογος μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών φορέων με στόχο την συναινετική λήψη αποφάσεων σε ένα θεσπισμένο συλλογικό πλαίσιο, για την υλοποίηση βέλτιστων πρακτικών.
Τέλος, ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός είπε, μεταξύ άλλων, ότι η αποκέντρωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεν πραγματοποιείται καθιστώντας τους ΟΤΑ προέκταση του κράτους, επισημαίνοντας ότι έξι χρόνια μετά την εφαρμογή του «Καλλικράτη» απαιτούνται μεταρρυθμίσεις και αλλαγές στην Αυτοδιοίκηση, οι οποίες όμως πρέπει να χρηματοδοτηθούν. Είπε, ακόμα, ότι χρειάζεται η κατάργηση των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων διότι πρόκειται για ένα επίπεδο διοίκησης που δεν έχει πραγματική χρησιμότητα και η μεταφορά του προσωπικού και των αρμοδιοτήτων τους στις Περιφέρειες περιορίζοντας τη γραφειοκρατία.
Ο ΤΟΜΔΔΑ θεωρεί ως βασική του αποστολή την ανάδειξη των προβλημάτων της Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, με στόχο να συμβάλλουμε στην αντιμετώπισή τους και στην ανάδειξη καλών πρακτικών τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό, επισήμανε ο πρόεδρος της Δ.Ε. του ΤΟΜΔΔΑ, Χαράλαμπος Ντόλκας, κατά το χαιρετισμό του στην έναρξη. Ενώ κατά το κλείσιμο του συνεδρίου, διαπίστωσε ότι, όπως συμπεραίνεται από τις τοποθετήσεις και συζητήσεις, απαιτείται μια μείζων αναδιοργάνωση τόσο στην Τοπική Αυτοδιοίκηση όσο και στη Δημόσια Διοίκηση στο σύνολό της. Το συνέδριο, στο οποίο παρέστησαν πολλοί αιρετοί εκπρόσωποι της Αυτοδιοίκησης, στελέχη του Δημοσίου, σύμβουλοι, δημοσιογράφοι και άλλοι ενδιαφερόμενοι, πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στο αμφιθέατρο «Τεχνόπολις» του Δήμου Αθηναίων.