Του Πάνου Τσαγκαράκη
Οι περισσότεροι από εμάς ψάχνουμε σε λάθος μέρος για τις δημιουργικές μας γνώσεις και πληροφορίες. Ζητάμε από τους ανθρώπους να “σκέφτονται έξω από το κουτί”, αλλά θα ήταν καλύτερα να τους ζητούσαμε να βρουν περισσότερες περιγραφές του κουτιού και να ανακαλύψουν τι μας προκαλούν να θυμόμαστε αυτές οι περιγραφές.
Συνήθως όταν μιλάμε για ιστορίες δημιουργικότητας και εφεύρεσης επικεντρωνόμαστε στην εξεύρεση των νέων τρόπων επίλυσης προβλημάτων. Ο James Dyson βρήκε έναν τρόπο για την εξάλειψη της σακούλας στην ηλεκτρική σκούπα. Οι Pablo Picasso και Georges Braque ανέπτυξαν τον κυβισμό ως τεχνική για να συμπεριλάβουν πολλές απόψεις μιας σκηνής στον ίδιο πίνακα. Το λειτουργικό σύστημα επιτραπέζιων υπολογιστών που αναπτύχθηκε στο Xerox PARC αντικατέστησε τις εντολές του υπολογιστή με user interface.
Αυτές οι σύντομες περιγραφές των καινοτομιών επικεντρώνονται κυρίως στη νέα λύση. Το πρόβλημα που επιλύουν φαίνεται προφανές, επισημαίνει σε άρθρο του στο HBR ο Art Markman.*
Αλλά το να μιλάς για την καινοτομία με αυτόν τον τρόπο κάνει τη δημιουργικότητα να μοιάζει με μυστήριο. Πώς μπόρεσαν τόσοι πολλοί άνθρωποι να μη σκεφτούν τη λύση του προβλήματος για τόσο πολύ καιρό; Και πώς στην ευχή κατάφερε κάποιος άνθρωπος να βρει αυτή τη λύση;
Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι που καταλήγουν σε δημιουργικές λύσεις προβλημάτων βασίζονται σε μια σχετικά απλή μέθοδο: βρίσκουν τη λύση στη συλλογική μνήμη των ανθρώπων που εργάζονται για αυτό το πρόβλημα. Δηλαδή, κάποιος που ήδη εργάζεται για την επίλυση του προβλήματος γνωρίζει κάτι που θα τους βοηθήσει να βρουν μια λύση, απλώς δεν έχει συνειδητοποιήσει ακόμα αυτή τη γνώση.
Σίγουρα, μερικοί άνθρωποι σκόνταψαν στην απάντηση. όπως ο Αρχιμήδης που όταν μπήκε στο μπάνιο του παρατήρησε την άνοδο της στάθμης του νερού. Και άλλοι επενδύουν δεκαετίες και εκατομμύρια (ή και δισ.) δολάρια σε έρευνα και ανάπτυξη (π.χ. εταιρείες φαρμάκων). Αλλά η αξιοποίηση της μνήμης ενός ατόμου ή μιας ομάδας είναι μία από τις πιο αποδοτικές και επαναλαμβανόμενες προσεγγίσεις επίλυσης προβλημάτων.
Το μυστικό αυτής της μεθόδου είναι να ανασύρει κάποιος τις σωστές πληροφορίες από τη μνήμη για να λύσει το πρόβλημα.
Σκεφτείτε Δημιουργικά
Η ανθρώπινη μνήμη έχει ρυθμιστεί κατά τρόπο ώστε μια πληροφορία να χρησιμεύει ως έναυσμα για την ανάκτηση άλλων συναφών θεμάτων. Εάν σας ζητήσω, λέει ο Art Markman. να φανταστείτε ένα πάρτι γενεθλίων, μπορείτε να ανακαλέσετε γρήγορα πληροφορίες σχετικά με τα πάρτι γενεθλίων στα οποία συμμετείχατε και πιθανότατα θα είστε σε θέση να σκεφτείτε καπέλα για πάρτι, τούρτες και το τραγούδι “Happy Birthday.” Δεν χρειάζεται να κάνετε μεγάλη προσπάθεια για την ανάκληση αυτών των πληροφοριών. Προκύπτει ως αποτέλεσμα του αρχικού συνθήματος.
Εάν θέλετε να ανακαλέσετε κάτι άλλο από τη μνήμη σας, θα πρέπει να αλλάξετε το σύνθημα. Αν σας ζητήσω τώρα να σκεφτείτε μια σαλάτα, μπορεί πιθανώς να θυμάστε πληροφορίες σχετικά με το μαρούλι, τις ντομάτες και το ντρέσινγκ, ακόμα κι αν σκεφτόσασταν τα πάρτι γενεθλίων πριν από μόλις ένα λεπτό.
Όταν ασχολούμαστε με τη δημιουργική επίλυση προβλημάτων, η περιγραφή του προβλήματος είναι το σύνθημα της μνήμης. Αυτή φτάνει στη μνήμη και αντλεί σχετικές πληροφορίες.
Προκειμένου να δημιουργηθεί μια ποικιλία πιθανών λύσεων σε ένα πρόβλημα, τότε ο λύτης προβλημάτων (ή η ομάδα) μπορεί να αλλάξει την περιγραφή του προβλήματος με τρόπους που οδηγούν στη συλλογή νέων πληροφοριών από τη μνήμη.
Παραδείγματος χάριν, είναι δύσκολο να δούμε πώς ο Dyson θα είχε πάρει τους βιομηχανικούς κυκλώνες για να σκεφτεί τις σακούλες της ηλεκτρικής σκούπας. Αλλά ένας εναλλακτικός τρόπος για να περιγράψουμε το πρόβλημα είναι ότι μία σκούπα παίρνει ένα συνδυασμό βρωμιάς και αέρα και πρέπει να χωρίσει τη βρωμιά από τον αέρα. Οι σακούλες κάνουν ακριβώς αυτό ενεργώντας σαν ένα φίλτρο που παγιδεύει τη βρωμιά και αφήνει τον αέρα να περάσει μέσα από τους πόρους στη σακούλα. Υπάρχουν όμως πολλοί τρόποι διαχωρισμού των σωματιδίων από τον αέρα. Οι βιομηχανικοί κυκλώνες δημιουργούν μια περιστρεφόμενη μάζα αέρα που ρίχνει τα σωματίδια στα άκρα με φυγόκεντρο δύναμη.
Αυτός ο τρόπος περιγραφής μιας σκούπας, γενικεύει το πρόβλημα με την αφαίρεση ορισμένων από τα ειδικά συστατικά που συνήθως χρησιμοποιούνται για την επίλυσή του. Η φράση “διαχωρισμός βρωμιάς από τον αέρα” δεν αναφέρει καθόλου την σακούλα. Όταν εστιάζεις στην σακούλα, θυμάσαι φυσικά τις πτυχές της. Ο μεγάλος κατάλογος των αριθμών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στις περισσότερες σακούλες για ηλεκτρικές σκούπες υποδηλώνει ότι πολλοί εφευρέτες έχουν κάνει ακριβώς αυτό. Μια ριζικά νέα λύση σε ένα πρόβλημα, όμως, απαιτεί μια νέα περιγραφή του προβλήματος.
Πώς δημιουργούμε λοιπόν την περιγραφή προβλημάτων που χρειαζόμαστε για να βρούμε μια λύση στο επιχειρηματικό μας πρόβλημα; Δυστυχώς, δεν υπάρχει ιδανική περιγραφή προβλήματος. Ωστόσο, οι πιο συνεπείς δημιουργικοί άνθρωποι και ομάδες είναι εκείνοι που βρίσκουν πολλούς διαφορετικούς τρόπους για να περιγράψουν το πρόβλημα που επιλύουν. Ορισμένες από αυτές τις περιγραφές είναι συγκεκριμένες και αναφέρονται στα αντικείμενα στα οποία επιδρούν (π.χ. σακούλες σκούπας). Αυτό οδηγεί στην ανάκληση συγκεκριμένων πληροφοριών που σχετίζονται πολύ με το πρόβλημα (π.χ. διαφορετικοί τύποι σακούλας σκούπας). Στη συνέχεια, οι δημιουργικές ομάδες θα πρέπει να βρουν αρκετούς τρόπους για να περιγράψουν την ουσία του προβλήματος που επιλύουν ώστε να επικεντρώνονται στις σχέσεις μεταξύ των αντικειμένων ή μια πιο αφηρημένη περιγραφή του στόχου (π.χ. να χωρίσουμε τη βρωμιά από τον αέρα). Κάθε μία από αυτές τις περιγραφές θα βοηθήσει τους ανθρώπους να ανακαλέσουν γνώση που σχετίζεται περισσότερο με τον τομέα στον οποίο αναφέρεται το πρόβλημα.
*Ο Art Markman, PhD, είναι Καθηγητής Ψυχολογίας και Μάρκετινγκ στο Πανεπιστήμιο του Texas στο Austin και founding director του προγράμματος για τις Ανθρώπινες Διαστάσεις στους Οργανισμούς. Έχει γράψει πάνω από 150 επιστημονικές εργασίες σχετικά με θέματα όπως η συλλογιστική, η λήψη αποφάσεων και τα κίνητρα. Είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων, όπως τα Smart Thinking, Smart Change και Habits of Leadership.
reporter.gr
