By: Alexis Komselis, Director, ALBA Hub for Entepreneurship and Development
Η καινοτομία συχνά θεωρείται χαρακτηριστικό (και προνόμιο) των νέων επιχειρήσεων. Είναι όμως έτσι στην πραγματικότητα; Η αλήθεια είναι ότι κάθε επιχείρηση καινοτομεί στο ξεκίνημα της με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Δεν θα υπήρχε διαφορετικά εξήγηση που να δικαιολογεί την ανάπτυξη της. Από τις καινούργιες επιχειρήσεις μόνο ένα μικρό ποσοστό επιβιώνει και καταφέρνει να εδραιωθεί μετά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας, πράγμα που σημαίνει ότι η καινοτομία που εισαγάγει γίνεται αποδεκτή από την αγορά.
Παράλληλα, υπάρχει και μια άλλη κατηγορία επιχειρήσεων που τις φανταζόμαστε πάντα ως παραδοσιακές, συμβατικές και συχνά απαρχαιωμένες. Οι οικογενειακές επιχειρήσεις συμβολίζουν την παράδοση και την σταθερότητα. Παρόλα αυτά όμως, οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις καταφέρνουν και επιβιώνουν από γενιά σε γενιά κυρίως επειδή καινοτομούν. Καινοτομούν συνεχώς και αδιαλείπτως, εντοπίζοντας το παραδοσιακά ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα και χτίζοντας πάνω σε αυτά.
Σύμφωνα με τον αυστριακό οικονομολόγο Joseph Schumpeter (1883 – 1950) η καινοτομία μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε 5 βασικούς άξονες:
Η πρόσφατη έρευνα της KPMG “European Family Business Trends” που δημοσιεύθηκε το 2015 αναδεικνύει ότι το 23% των οικογενειακών επιχειρήσεων έχει σαν προτεραιότητα να γίνει πιο καινοτόμα μέσα στα επόμενα δύο έτη. Παράλληλα, το 23% θέλει να μπει σε νέες αγορές μέσω εξαγωγών και το 21% να διαφοροποιηθεί για να μπει σε νέες αγορές.
Οι οικογενειακές επιχειρήσεις έχουν ανακαλύψει το pivoting πολύ πριν γίνει όρος που εκφράζει τα start ups. Όταν σε βάθος γενεών αλλάζουν οι ανάγκες τις αγοράς και τα προϊόντα τους δεν ενδιαφέρουν πλέον τους πελάτες τους ή απαιτούνται συμπληρωματικά, οι οικογενειακές επιχειρήσεις καινοτομούν εκ νέου.
H Longchamp που ιδρύθηκε το 1948 από τον Jean Cassegrain στο Παρίσι είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η επιχείρηση ξεκίνησε να παράγει πίπες με δερμάτινη επένδυση πολυτελείας και σύντομα ξεκίνησε να παράγει πορτοφόλια και καλύμματα διαβατηρίων από δέρμα. Όταν το αρχικό τους προϊόν βγήκε εκτός αγοράς, επένδυσε σε αυτό για το οποίο όλοι την γνωρίζουμε: τις γυναικείες τσάντες. Η πρώτη γυναικεία τσάντα σχεδιάστηκε το 1971, ενώ την ίδια δεκαετία κατάφερε να συνδυάσει το δέρμα με το νάιλον παράγοντας τις πρώτες ελαφριές δερμάτινες τσάντες ταξιδιού. Διατήρησε λοιπόν την κατανόηση της αγοράς των πολυτελών αντικειμένων και την γνώση της επεξεργασίας δέρματος για να προσεγγίσει μια νέα αγορά.
Ομοίως, η οικογενειακή επιχείρηση Brandstätter Group έγινε παγκοσμίως γνωστή για τα μικρά πλαστικά της παιχνίδια της σειράς Playmobil. Η επιχείρηση ιδρύθηκε το 1876 και τα πρώτα της προϊόντα ήταν μεταλλικά πόμολα και κλειδαριές. Σταδιακά άρχισε να παράγει μεταλλικά παιχνίδια και το 1954 άλλαξε το υλικό από μέταλλο σε πλαστικό. Η παραγωγή μεγάλων πλαστικών παιχνιδιών έγινε ασύμφορη το 1973 εξαιτίας της πετρελαϊκής κρίσης που εκτίναξε το κόστος της πρώτης ύλης. Με αυτόν τον τρόπο η μοναδική καινοτομία των Playmobil βρήκε τον δρόμο της για την παγκόσμια αγορά. Η επιχείρηση διατήρησε το παιχνίδι και την συγκεκριμένη αγορά ως πεδίο δραστηριοποίησης, αλλά προσαρμόστηκε στις ανάγκες της αγοράς καινοτομώντας δραστικά.
Στην σειρά εκδηλώσεων “Family Business Tradition and Innovation” που διοργανώνει το ALBA Hub for Entrepreneurship and Development φιλοξενούμε Ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις από παραδοσιακούς κλάδους. Στις συζητήσεις που γίνονται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων βλέπουμε χαρακτηριστικά παραδείγματα καινοτομίας. Για παράδειγμα, στην συζήτηση που έγινε για τον οινικό κλάδο αναδείχθηκαν καινοτομίες που αφορούν τις συνεργασίες, τις εξαγωγές, την εφαρμογή συστημάτων πιστοποίησης που βελτιώνουν τις διαδικασίες και την χρήση των social media. Αντίστοιχα, στην συζήτηση για τον κλάδο του βιβλίου αναδείχθηκαν επιλογές διαφοροποίησης και εμπλουτισμού των τίτλων ενός εκδοτικού οίκου, και η δημιουργία εφαρμογών για κινητές συσκευές που φέρνουν το αναγνωστικό κοινό πιο κοντά στο βιβλίο.
Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα των οικογενειακών επιχειρήσεων που κατάφεραν να καινοτομήσουν χτίζοντας πάνω στην παράδοσή τους, τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα. Η δημιουργία νέων προϊόντων ή υπηρεσιών, ακόμα και η αλλαγή κλάδου, είναι απαραίτητη άσκηση επιβίωσης. Παράλληλα, η παράδοση μιας οικογενειακής επιχείρησης δίνει την δυνατότητα να βασιστεί σε συγκεκριμένα διαχρονικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, όπως οι σχέσεις με πελάτες, η βαθιά γνώση ενός κλάδου, το όνομα που εμπνέει σεβασμό και εμπιστοσύνη, το οικογενειακό κεφάλαιο και ούτω καθεξής.
Η καινοτομία όμως χρειάζεται και την σωστή προετοιμασία. Οι οικογενειακές επιχειρήσεις έχουν ως καίριο χαρακτηριστικό την ευελιξία και την ταχύτητα λήψης αποφάσεων. Αυτό το χαρακτηριστικό δεν είναι πάντα προς όφελός του, ειδικά όταν οι αποφάσεις παίρνονται σε δυσμενείς επιχειρηματικές περιστάσεις. Η καινοτομία θέλει προετοιμασία, έρευνα και ορθή διαχείριση. Απαιτεί γνώσεις έρευνας αγοράς, χρηματοοικονομικών, business planning, διαχείρισης αλλαγής και στρατηγικής. Για τον λόγο αυτό οι νέες γενιές πρέπει να εφοδιάζονται με αποτελεσματικά εργαλεία και γνώσεις. Άλλωστε, και οι ίδιες οι οικογενειακές επιχειρήσεις αναγνωρίζουν αυτήν την ανάγκη, όπως φαίνεται στην έρευνα της KPMG. Το 82% θεωρεί ως κινητήρια δύναμη επιτυχίας την προετοιμασία και εκπαίδευση της διαδόχου πριν την διαδικασία διαδοχής, ενώ το 73% θεωρεί απαραίτητη την γνώση χρηματοοικονομικών (financial literacy) από τα μέλη της οικογένειας.
Πηγή:
“European Family Business Trends: Modern Times?’, KPMG Enterprise, November 2015