Είναι γνωστό σε όλους και ειδικά στους ανθρώπους που έχουν κάνουν σπουδές ή/και ασχολούνται με το «επιχειρείν» ότι οι εταιρείες πρέπει να είναι δομημένες με βάση την ιεραρχία για να μπορούν να λειτουργούν σωστά. Έτσι λειτουργεί το καπιταλιστικό σύστημα.
Όμως, μέσα στο άντρο του καπιταλισμού, στις ΗΠΑ, υπάρχει μία εταιρεία η Valve που όπως θα δείτε και παρακάτω είναι δομημένη με έναν άλλον τρόπο.
Το «Μη-Σύστημα» Διοίκησης
Αυτός ο άλλος τρόπος βασίζεται σε έναν πολύ μεγάλο βαθμό στην ελευθερία, στο spontaneous order, στις συνέργειες, στη λογική ότι οι άνθρωποι που δουλεύουν εκεί είναι ηγέτες του εαυτού τους. Βασίζεται σ’ ένα integrated «σύστημα» το οποίο ακόμα δεν μπορεί να αποδοθεί με μία λέξη διότι δεν υπάρχει αντίστοιχος όρος στη βιβλιογραφία.
Αυτό το σύστημα το ονομάζω «Μη-Σύστημα» διότι δεν έχει καμία σχέση με το ιεραρχικό-φιλελεύθερο σύστημα, ούτε και με συστήματα που προτείνει η σοσιαλιστική ή κομμουνιστική θεωρία-ιδεολογία αλλά ούτε και με τους συνεταιρισμούς ή την κοινωνική επιχειρηματικότητα.
Πρόκειται για ένα «Μη-Σύστημα» που μας θυμίζει πώς λειτουργεί η Φύση. Που μας θυμίζει τη Φυσική Τάξη. Που πλησιάζει πιο πολύ σ’ αυτό που ονομάζω «Αναρχία της Φύσης» όπου όλα είναι ισορροπημένα και λειτουργούν αποτελεσματικά.
Στη Φύση δεν υπάρχει ιεραρχία όπως την εννοούμε εμείς οι άνθρωποι. Σε όλα τα οικοσυστήματα υπάρχουν ζωντανοί οργανισμοί οι οποίοι λειτουργούν συνεργιστικά και όλοι παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο στην ισορροπημένη λειτουργία του. Υπάρχουν δηλαδή ζωντανοί οργανισμοί που λειτουργούν μέσα σε οριζόντιες ομάδες. Η ιεραρχία δεν είναι βιολογικό φαινόμενο!
Την ιεραρχία την ανακάλυψαν οι άνθρωποι ώστε να διατηρούν τα κεκτημένα τους και την εξουσία τους η οποία φυσικά λειτουργεί από πάνω προς τα κάτω. Η ιεραρχία μέσα στις επιχειρήσεις είναι χρήσιμη γιατί έτσι μπορούν οι founders και τα υψηλόβαθμα στελέχη να επαναλαμβάνουν ό,τι «καλό» έχουν κάνει (κυρίως για ίδιον όφελος) και υποτίθεται να προβλέπουν.
Όμως η σημερινή εποχή απαιτεί από τους ανθρώπους και τις επιχειρήσεις να μπορούν να προσαρμόζονται στις συνεχώς μεταβαλλόμενες οικονομικο-κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες. Απαιτεί καινοτόμα μοντέλα διοίκησης.
Απαιτεί «Μη-Συστήματα» που στηρίζονται στις οριζόντιες ομάδες. Που μιμούνται τη Φύση!
Πώς λειτουργεί η Valve
Σύμφωνα με το «Handbook for New Employees» της Valve, το οποίο σας συστήνω ανεπιφύλακτα να το διαβάσετε, η Valve είναι μία εταιρεία Projectized, είναι δομημένη δηλαδή με βάση τα projects που τρέχει και είναι dedicated στο να διαμορφώνει ένα περιβάλλον όπου οι ταλαντούχοι άνθρωποι που εργάζονται εκεί να ενδυναμώνονται ώστε να παράγουν αξία τόσο για τους ίδιους όσο και για όλο τον κόσμο. Στο preface λέει χαρακτηριστικά: «… Although the goals in this book are important, it’s really your ideas, talent, and energy that will keep Valve shining in the years ahead. Thanks for being here. Let’s make great things.»
Η Valve έχει μία flat δομή με κέντρο της τους ανθρώπους που δουλεύουν εκεί. Υπάρχει φυσικά ο founder ο οποίος όμως δεν κατέχει κανέναν τίτλο και δεν λειτουργεί ως manager. Οι ίδιοι οι εργαζόμενοι είναι αυτοί που έχουν τη δύναμη να ξεκινήσουν, να υλοποιήσουν, να ολοκληρώσουν τα projects και να παραδώσουν στον κόσμο τα προϊόντα/υπηρεσίες. Η flat δομή έχει το πλεονέκτημα της άμεσης σχέσης εργαζόμενου και πελάτη.
Τα γραφεία των εργαζομένων έχουν όλα ρόδες. Κι αυτό γιατί ο κάθε εργαζόμενος μπορεί να αποφασίσει, αφού συλλέξει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που χρειάζεται από τους συναδέλφους του για τα διάφορα projects που υλοποιούνται, να δουλέψει σε όποιο project θεωρεί ότι θα είναι πιο αποδοτικός και θα παρέχει την περισσότερη αξία ενώ παράλληλα θα αναπτύσσεται και ο ίδιος. Έτσι λοιπόν μπορεί να πάρει το γραφείο του και να πάει να δουλέψει στο χώρο όπου δουλεύουν και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας του project που επέλεξε. Δεν λέει κανένας σε κανέναν σε ποιο project θα πρέπει να δουλέψει γιατί πολύ απλά δεν υπάρχουν managers που να το κάνουν! Υπάρχει ελευθερία επιλογής! Το 100% του χρόνου τους οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα να το κατανείμουν σε όποιο project θέλουν!
Οι ομάδες έργου είναι multidisciplinary-αποτελούνται από άτομα με γνώσεις σε διάφορα πεδία-και τις ονομάζουν «Cabals». Είναι αυτο-οργανούμενες και προσωρινές. Δημιουργούνται για ένα συγκεκριμένο έργο και διαλύονται όταν το έργο ολοκληρωθεί. Όμως μπορεί κάποιος να μπει σε μία ομάδα ενός έργου και κατά τη διάρκεια της υλοποίησής του αρκεί να πιστεύει ότι η δουλειά που θα κάνει εκεί είναι σημαντική. Σίγουρα μέσα σ’ αυτές τις ομάδες υπάρχει κάποιος που μπορεί να παίξει κάποιο «ηγετικό» ρόλο γιατί απλά κατέχει όλες τις πληροφορίες για το project. Δεν έχει άλλες δικαιοδοσίες.
Δεν υπάρχουν περιγραφές των θέσεων εργασίας. Αυτές διαμορφώνονται εσωτερικά στις ομάδες έργου ανάλογα με το τι αναλαμβάνει να κάνει το κάθε μέλος της ομάδας έτσι ώστε να γνωρίζουν μόνο τα μέλη της ομάδας το ρόλο του καθενός για όσο διαρκεί το project. Και αυτή η περιγραφή του ρόλου μπορεί να αλλάζει καθώς αλλάζουν οι ανάγκες του κάθε έργου. Τίποτα δεν είναι σταθερό! Υπάρχει ροή!
Στη Valve δεν επιτρέπονται οι υπερωρίες (εκτός από πολύ έκτακτες περιπτώσεις). Αυτό το «Μη-Σύστημα», από τη στιγμή που είναι αυτο-οργανούμενο και οργανικό, εμπεριέχει την έννοια της αποτελεσματικότητας. Δηλαδή στη Valve πιστεύουν ότι αν χρειάζεται κάποιος να δουλεύει για πολύ καιρό υπερωρίες για να ολοκληρώσει ένα task τότε αυτό σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά σε επίπεδο σχεδιασμού του έργου ή σε επίπεδο επικοινωνίας.
Στις κτιριακές εγκαταστάσεις της εταιρείας υπάρχει γυμναστήριο, χώρος για μασάζ, χώρος παιχνιδιών (πχ darts), χώρος όπου μπορείς να πλύνεις τα ρούχα σου. Και φυσικά δεν ζητάς την άδεια από κανέναν για το πότε μπορείς να κάνεις χρήση αυτών των χώρων. Είσαι ελεύθερος να τους χρησιμοποιήσεις όποια ώρα και στιγμή έχεις την ανάγκη.
Φυσικά, από τη στιγμή που η Valve είναι μία projectized εταιρεία ξέρει να αναγνωρίζει και τα ρίσκα. Γνωρίζει πολύ καλά ότι αυτό το «Μη-Σύστημα» εμπεριέχει έναν μεγάλο κίνδυνο ο οποίος είναι τα συχνά λάθη των εργαζομένων γιατί πχ μπορεί να μην διάλεξαν το σωστό project γι’ αυτούς. Όμως στη Valve τα λάθη επιτρέπονται αρκεί να μετατρέπονται σε βιωματική γνώση.
Όπως και στη Φύση υπάρχει ο «έλεγχος» ώστε να μπορεί να υπάρχει και η ισορροπία έτσι και στη Valve υπάρχει σύστημα αξιολόγησης των εργαζομένων το οποίο και αυτό στηρίζεται στους ίδιους τους εργαζόμενους. Είναι το γνωστό «Peer reviews» το οποίο στηρίζεται στην ανωνυμία. Το feedback δίδεται σε όλους τους εργαζόμενους ώστε να μάθουν απ’ αυτό και να γίνουν καλύτεροι.
Υπάρχει κι ένα άλλο σύστημα αξιολόγησης πάλι βασισμένο σε peer reviews-stack ranking το ονομάζουν-βάσει του οποίου προκύπτουν οι μισθοί των ανθρώπων που δουλεύουν εκεί οι οποίοι είναι αρκετά υψηλοί. Δίδεται όμως παράλληλα το δικαίωμα στον κάθε εργαζόμενο αν έχει αντιρρήσεις να τις εκφράσει ελεύθερα ώστε να επιλυθεί οποιοδήποτε πρόβλημα άμεσα.
Πώς μπορεί μία εταιρεία να λειτουργήσει αποτελεσματικά με οριζόντιες ομάδες
Σαφώς και όλα όσα αναφέρθηκαν σχετικά με τη λειτουργία της Valve δεν είναι εύκολο να υλοποιηθούν στην πράξη. Γι’ αυτό άλλωστε και δεν υπάρχουν άλλες εταιρείες που να λειτουργούν μ’ αυτόν τον τρόπο, μ’ αυτό το «Μη-Σύστημα».
Προϋπόθεση για να είναι αποτελεσματική μία επιχείρηση που λειτουργεί με οριζόντιες ομάδες αποτελεί η ύπαρξη ατόμων που είναι «ηγέτες του εαυτού τους». Ατόμων που έχουν τη θέληση και τις ικανότητες να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους. Ατόμων που γνωρίζουν τα δυνατά και αδύναμα σημεία τους. Ατόμων με ενσυναίσθηση. Ατόμων που θέλουν να εξελίσσονται συνεχώς και δεν τους αρέσει η ρουτίνα. Ατόμων που δεν τους νοιάζουν οι ταμπέλες αλλά η ουσία και το αποτέλεσμα.
Προϋπόθεση για να είναι αποτελεσματική μία επιχείρηση που λειτουργεί με οριζόντιες ομάδες αποτελεί η ύπαρξη ατόμων που είναι overachievers! Ατόμων που θέλουν αλλά και ξέρουν να λειτουργούν στα κόκκινα… χωρίς να κολλάνε! Ατόμων που έχουν τα soft και hard skills ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις που υφίστανται.
Οι πιο πετυχημένοι άνθρωποι στη Valve είναι αυτοί που είναι experts σε ένα συγκεκριμένο πεδίο αλλά παράλληλα έχουν integrated γνώσεις σε διάφορα πεδία. Είναι οι άνθρωποι που τους ονομάζω «General Managers» (δεν υπάρχει άλλος όρος… δυστυχώς…)
Η ψυχή μιας εταιρείας με flat δομή είναι οι άνθρωποί της. Μόνο όταν επιλέγονται να δουλέψουν σ’ αυτήν άνθρωποι «μοναδικοί» που ξέρουν τι σημαίνει συνεργασία, που γνωρίζουν τη βιολογία της συνεργασίας και τη δύναμη που κρύβει αυτή μέσα της μπορεί να λειτουργήσει αυτό το «Μη-Σύστημα». Μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά οι οριζόντιες ομάδες. Μπορούν να λειτουργήσουν οι άνθρωποι χωρίς αφεντικό!
Γιατί όπως λέει και ο Murray Bookchin, ο θεμελιωτής της Κοινωνικής Οικολογίας:
«Μια κοινωνία εκπληρώνει τη φυσική της τάση όταν οργανώνεται σε ένα πλούσια διαρθρωμένο δίκτυο αμοιβαίων ανθρώπινων σχέσεων, θεμελιωμένων στην κοινότητα, στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας, στην ποικιλία, στην πολλαπλότητα των καθηκόντων.»
Η κερδοφορία ανά εργαζόμενο της Valve είναι υψηλότερη σε σχέση μ’ αυτήν της Google, της Amazon και της Microsoft. Και ο λόγος νομίζω πια ότι είναι προφανής!
Οι άνθρωποι που έχουν ταλέντα, που έχουν καινοτόμες ιδέες, που είναι ανήσυχοι και δε διστάζουν να ρισκάρουν δεν μπορούν να υπάρχουν σε μία κατάσταση ιεραρχίας αλλά μπορούν να υπάρξουν σε μία κατάσταση ισορροπίας. Κι αυτή η κατάσταση μπορεί να υπάρχει μόνο μέσα σε ένα «Μη-Σύστημα» διοίκησης.
Πηγές:
- Valve, 2012. Handbook for new employees
- dimitrazervaki.com
Photo credit: kazani.gr/uploads/posts/2010-09/1284200040_ejknb5.jpg
