Το ζήτημα της ισορροπίας μεταξύ της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής είναι σύνηθες σε εκείνους που απευθύνονται στους επαγγελματικούς συμβούλους. Ακόμα κι αν δεν είναι αυτό το αρχικό πρόβλημα, είναι πιθανό να τεθεί στην πορεία της συμβουλευτικής διαδικασίας. Οι περικοπές στο προσωπικό των επιχειρήσεων και ο αυξανόμενος ανταγωνισμός έχουν συμβάλει στην αύξηση των ωρών εργασίας και τις υπερωρίες για τους εργαζομένους, με αποτέλεσμα συχνά να στερούνται χρόνο από την οικογένειά τους. Αυτό έχει ως συνέπεια τα άτομα να βιώνουν τη λεγόμενη σύγκρουση εργασίας-οικογένειας (work-family conflict), καθώςκαι όλες τις αρνητικές επιπτώσεις που αυτή μπορεί να έχει στην προσωπική και εργασιακή τους ζωή αλλά και την ψυχική τους ισορροπία.
Δύο έννοιες που έχουν συνδεθεί με το φαινόμενο της σύγκρουσης εργασίας-οικογένειας είναι η υπερχείλιση και η μεταβίβαση. Η υπερχείλιση(spillover) εμφανίζεται όταν το άτομο μεταφέρει εμπειρίες από την οικογενειακή ζωή στην εργασία και αντίστροφα, επηρεάζοντας έτσι την απόδοσή του στους ρόλους και τις υποχρεώσεις του. Το θεωρητικό μοντέλο της μεταβίβασης (crossover), από την άλλη, αναφέρει ότι οι εμπειρίες ενός ατόμου από την οικογένεια ή την εργασία μεταφέρονται από τον ένα χώρο στον άλλο, επηρεάζοντας και τα άλλα άτομα του περιβάλλοντός του. Έτσι, το στρες που βιώνεται από τον εργαζόμενο μεταβιβάζεται στα άτομα του οικογενειακού του περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται αρνητικά η ψυχική υγεία και των άλλων μελών.
Η εργασία και η οικογένεια είναι δύο τομείς που συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους και η εξισορρόπησή τους απαιτεί προσωπική προσπάθεια για κάθε εργαζόμενο. Στην επαγγελματική συμβουλευτική το ζήτημα της σύγκρουσης είναι σημαντικό να διερευνάται στους συμβουλευομένους που περνούν από ένα στάδιο ζωής σε ένα άλλο ή για εκείνους που έχουν ή σκέφτονται να αποκτήσουν παιδιά, καθώς αυτό ενδέχεται να επηρεάζει ή να εμποδίζει τις επιλογές της σταδιοδρομίας τους. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να απορρίψει μια υψηλόβαθμη θέση εργασίας εξαιτίας των πολλών ταξιδιών που απαιτούνται, ώστε να αποφύγει τις πιθανές εντάσεις που ίσως αυτά προκαλέσουν στην οικογενειακή του ζωή. Η ανατροφή των παιδιών και η φροντίδα του σπιτιού αποτελούν θέματα διαπραγμάτευσης στη σχέση των ζευγαριών και ενισχύουν το στρες τους όταν οι απαιτήσεις της εργασίας είναι αυξημένες. Ειδικά στην περίπτωση των γυναικών, είναι σύνηθες να αισθάνονται διχασμένες ανάμεσα στην αναζήτηση ευκαιριών καριέρας και την απόκτηση οικογένειας.
Ο επαγγελματικός σύμβουλος χρειάζεται να είναι απαλλαγμένος από δικά του στερεότυπα σχετικά με τους ρόλους των φύλων και να διευκολύνει τους συμβουλευομένους στη λήψη των επαγγελματικών τους αποφάσεων. Η συζήτηση για θέματα εργασίας-οικογένειας συχνά αποκαλύπτει άλυτα προσωπικά ζητήματα και σε ορισμένες περιπτώσεις ενδείκνυται η παραπομπή για προσωπική συμβουλευτική.
Καλλιόπη Σωτηράκη
Ψυχολόγος – Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού MSc