Ειδικότερη έκφανση της συμμετοχής αυτής αποτελεί η προώθηση των έξυπνων μετρητών (smart meters), η οποία προβλέπεται πως θα επιφέρει σημαντική βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης καθώς και μείωση της κατανάλωσης και της αντίστοιχης χρέωσης. Οι έξυπνοι μετρητές εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ανάπτυξης πιο αποδοτικών, ευέλικτων και αξιόπιστων δικτύων, των λεγόμενων smart grids. Σύμφωνα με την Οδηγία 2012/27/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 25ης Οκτωβρίου 2012 ως έξυπνος ορίζεται ο μετρητής ο οποίος “μετρά την κατανάλωση ενέργειας, παρέχοντας περισσότερες πληροφορίες από ό,τι ένας συμβατικός μετρητής και μπορεί να μεταδίδει και να λαμβάνει δεδομένα χρησιμοποιώντας μία μορφή ηλεκτρονικών επικοινωνιών“.
Σημαντική προβλέπεται να είναι η συμβολή τους στην προσαρμογή της πραγματικής κατανάλωσης ενέργειας των τελικών καταναλωτών στην παραγωγή από μεταβαλλόμενες εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας. Μπορούν, επίσης, να συμβάλουν στη βελτιστοποίηση της εξασφάλισης ενέργειας καθορίζοντας την εξασφάλιση της ενέργειας βάσει της πραγματικής, πλέον, κατανάλωσης και όχι βάσει προβλέψεων. Τα ευφυή συστήματα μέτρησης μπορούν επιπλέον να χρησιμοποιηθούν με τρόπο, ο οποίος εξυπηρετεί το δίκτυο, καθιστώντας διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση του δικτύου, καθώς επιτρέποντας χειρισμούς λειτουργίας όπου υποδεικνύονται από το δίκτυο, μπορούν να λειτουργήσουν ως ασφαλής πλατφόρμα για πλείστες εφαρμογές των τομέων της διαχείρισης ενέργειας, καθώς και της διαχείρισης παραγωγής της.
Η ιδέα της αντικατάστασης των μετρητών δεν είναι καινοφανής, καθώς η πρώτη ρητή αναφορά στους «έξυπνους μετρητές» έγινε με την Οδηγία 2009/72/ΕΚ, η οποία ζήτησε από τα κράτη-μέλη την εκπόνηση μελέτης κόστους-οφέλους σχετικά με τη δυνατότητα εγκατάστασης έξυπνων μετρητών στην επικράτειά τους, ενώ είχε προηγηθεί η Οδηγία 2006/32 κάνοντας αναφορά στην ανάγκη εγκατάστασης ατομικών μετρητών που να αντικατοπτρίζουν επακριβώς την πραγματική ενεργειακή κατανάλωση του τελικού καταναλωτή. Όμως, συνέπεια της χρήσης των ευφυών συστημάτων ρύθμισης αποτελεί η αυξημένη διακίνηση δεδομένων, τα οποία αφενός παρέχουν πληροφορίες αναφορικά με την καταναλωτική συμπεριφορά των ιδιωτικών νοικοκυριών, ενώ από την άποψη προστασίας προσωπικών δεδομένων εγείρονται σοβαρά νομικά ζητήματα. Η αυξανόμενη πολυπλοκότητα του συστήματος το καθιστά ιδιαιτέρως ευαίσθητο στις επιθέσεις από χάκερ και εξαιτίας των μεγάλων πιθανοτήτων επίθεσης και ιχνηλασιμότητας ο τεχνικός εξοπλισμός τους απαιτείται να πληροί τις υψηλότερες τεχνικές προδιαγραφές.