ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΗΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΗΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ  ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ

Οι συνθήκες της παγκοσμιοποιημένης αγοράς και του ανταγωνισμού, ειδικότερα στη σημερινή κατάσταση, επιβάλλουν την ταχύτατη διακίνηση των επικοινωνιακών μηνυμάτων στα πλαίσια της επιχειρηματικότητας και όχι μόνο. Με δεδομένο, ότι η χαρτώα  επικοινωνία επιχειρηματικών κειμένων εν πολλοίς αντικαταστάθηκε με την ηλεκτρονική και τα ηλεκτρονικά έγγραφα, τόσο τα γνήσια (e-mail), όσο και τα μη γνήσια (fax)1 διακινούνται στην καθημερινή πρακτική σε πολύ υψηλά ποσοστά, πρέπει να καταστούν ευρύτατα γνωστά σε αυτούς που επιχειρούν:

• αφενός ο εννοιολογικός προσδιορισμός του ηλεκτρονικού εγγράφου και
• αφετέρου οι προϋποθέσεις της αποδεικτικής δυνατότητάς του ενώπιον δικαστικών αρχών καθώς και η ασφαλής διακίνησή του.

Στο παρόν άρθρο θα παρουσιάσουμε συνοπτικά τα εν λόγω θέματα αναφέροντας κείμενα έγκριτων και εξειδικευμένων επιστημόνων, νομοθεσίας και δικαστικών αποφάσεων, δεδομένου ότι αποτελούν θέσφατα και ειδικότερα:

Ι. Ως ηλεκτρονικό έγγραφο θεωρείται “κάθε μέσο, το οποίο χρησιμοποιείται από υπολογιστικό – πληροφοριακό σύστημα, με ηλεκτρονικό, μαγνητικό ή άλλο τρόπο, για εγγραφή, αποθήκευση, παραγωγή ή αναπαραγωγή στοιχείων, που δεν μπορούν να αναγνωστούν άμεσα, όπως και κάθε μαγνητικό, ηλεκτρονικό ή άλλο υλικό, στο οποίο εγγράφεται οποιαδήποτε πληροφορία, εικόνα, σύμβολο ή ήχος, αυτοτελώς ή σε συνδυασμό, εφόσον το εν λόγω περιεχόμενο επιφέρει έννομες συνέπειες ή προορίζεται ή είναι πρόσφορο να αποδείξει γεγονότα που μπορούν να έχουν έννομες συνέπειες σύμφωνα με το άρθρο 3 του ν. 3979/2011 (Α΄138).’’2.

Υπό την έννοια αυτή το ηλεκτρονικό έγγραφο:

• αποτελεί την κατά το άρθρο 444 αρ. 3 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας μηχανική απεικόνιση, η οποία συνιστά πλήρη απόδειξη, δεκτική ανταποδείξεως, για τα γεγονότα ή πράγματα που αναγράφονται σε αυτήν (άρθρο 448 παρ. 2 Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).
• δεν συγκεντρώνει μεν, τα στοιχεία του (παραδοσιακού) εγγράφου κατά τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, λόγω κυρίως της έλλειψης του στοιχείου της σταθερότητας κατά την ενσωμάτωσή του σε υλικό που παρουσιάζει διάρκεια ζωής, αλλά πρόκειται για μια ενδιάμεση μορφή, την οποία ο νομοθέτης ορθώς εξομοίωσε προς τα ιδιωτικά έγγραφα, ενόψει της εγγύτητας προς αυτά3.

ιι. Ως ηλεκτρονική υπογραφή θεωρούνται “τα δεδομένα σε ηλεκτρονική μορφή, τα οποία είναι συνημμένα σε άλλα ηλεκτρονικά δεδομένα ή σχετίζονται λογικά με αυτά και τα οποία χρησιμεύουν ως μέθοδος απόδειξης της γνησιότητας ενός ηλεκτρονικού εγγράφου, επέχει δε θέση ιδιόχειρης υπογραφής, τόσο στο ουσιαστικό όσο και στο δικονομικό δίκαιο’’.

“Η προηγμένη ηλεκτρονική υπογραφή ή ψηφιακή υπογραφή είναι ηλεκτρονική υπογραφή που πληροί τους εξής όρους: συνδέεται μονοσήμαντα με τον υπογράφοντα, καθορίζει ειδικά και αποκλειστικά την ταυτότητά του, δημιουργείται με μέσα που ο υπογράφων μπορεί να διατηρήσει υπό τον αποκλειστικό του έλεγχο και συνδέεται με τα δεδομένα στα οποία αναφέρεται κατά τρόπο, ώστε να μπορεί να εντοπιστεί οποιαδήποτε μεταγενέστερη αλλοίωση των εν λόγω δεδομένων.

Ο υπογράφων μπορεί να είναι φυσικό ή νομικό πρόσωπο, που κατέχει διάταξη δημιουργίας ηλεκτρονικής υπογραφής και ενεργεί είτε στο δικό του όνομα είτε στο όνομα άλλου φυσικού ή νομικού προσώπου ή φορέα.

Τα δεδομένα δημιουργίας ηλεκτρονικής υπογραφής είναι μονοσήμαντα, όπως κώδικες και ειδικά κλειδιά κρυπτογραφίας, που χρησιμοποιούνται από τον υπογράφοντα για τη δημιουργία ηλεκτρονικής υπογραφής.

Τα δεδομένα επαλήθευσης ηλεκτρονικής υπογραφής, όπως κώδικες ή δημόσια κλειδιά κρυπτογραφίας, χρησιμοποιούνται για την επαλήθευση της, η διάταξη επαλήθευσης είναι διατεταγμένο υλικό ή λογισμικό, που χρησιμοποιείται για την εφαρμογή των δεδομένων επαλήθευσης ηλεκτρονικής υπογραφής.

Το πιστοποιητικό είναι ηλεκτρονική βεβαίωση η οποία συνδέει τα δεδομένα επαλήθευσης ηλεκτρονικής υπογραφής με ένα άτομο και επιβεβαιώνει την ταυτότητά του. Ο πάροχος υπηρεσιών πιστοποίησης είναι φυσικό ή νομικό πρόσωπο ή άλλος φορέας, που εκδίδει πιστοποιητικά ή παρέχει άλλες υπηρεσίες, συναφείς με τις ηλεκτρονικές υπογραφές’’.4

Αξίζει να σημειωθεί ότι “όσο δεν έχει υιοθετηθεί ευρέως η ηλεκτρονική υπογραφή υφίσταται πάντοτε ο κίνδυνος ένα ηλεκτρονικό κείμενο να μην γίνει αποδεκτό ως αποδεικτικό μέσο. Κρίνεται, έτσι, αναγκαίο, να συμφωνούν αμοιβαία τα μέρη στις επιμέρους εμπορικές συναλλαγές ότι τα ηλεκτρονικά διαβιβαζόμενα έγγραφα τους θα αποτελούν πλήρη απόδειξη ως ιδιωτικά έγγραφα ακόμη και αν δεν περιλαμβάνουν ηλεκτρονική υπογραφή. Με τον τρόπο αυτό τα ηλεκτρονικά κείμενα που ανταλλάσσουν μεταξύ τους οι συναλλασσόμενοι, όπως π.χ. τα email ανάγονται σε παραδεκτό αποδεικτικό μέσο που απορρέει από την σχετική συμφωνία των μερών.’’5 και 6

Ολοκληρώνοντας  κρίνεται σκόπιμο να αναφερθεί ότι “oι ηλεκτρονικές υπογραφές και τα ηλεκτρονικά πιστοποιητικά ταυτοποίησης -παρά την πολυπλοκότητα που τα χαρακτηρίζει- αποτελούν σήμερα την μόνη αξιόπιστη λύση για την ταυτόχρονη πιστοποίηση της προέλευσης και τη διασφάλιση της ακεραιότητας των διακινούμενων δεδομένων σε ανοικτά δίκτυα’’.7

Ανάλυση αριθμητικών ενδείξεων: Πηγές

1. Χριστοδούλου Κ.,   ‘’Ηλεκτρονικά έγγραφα και ηλεκτρονική δικαιοπραξία’’, σελ. 3.
2. Σχέδιο ΠΡΟΕΔΡΙΚΟΥ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΟΣ ‘’Ψηφιοποίηση Εγγράφων και Ηλεκτρονικό Αρχείο’’.
3. Ειρηνοδικείο Αθηνών: α. Διαταγή Πληρωμής αριθμός 8444/2011. Απόσπασμα: Ηλεκτρονικά έγγραφα – Αποδεικτική δύναμη επικυρωμένου αντιγράφου ηλεκτρονικού μηνύματος (e-mail) – Το έγγραφο αυτό πληροί τις προϋποθέσεις του νόμου για την έκδοση διαταγής πληρωμής. και β. Ηλεκτρονικό μήνυμα e-mail αναγνώρισης χρέους. αριθμός 5845/2013 [ηλεκτρονικό μήνυμα] (σημ. Π. Τσαντίλας).
4. Π.Δ. 150/25.6.2001, ΦΕΚ Α΄.125/2001 ‘’Προσαρμογή στην οδηγία 99/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το κοινοτικό πλαίσιο για ηλεκτρονικές υπογραφές’’. Απόφαση αρ. 603/16.5.2002 ‘’Κανονισμός Παροχής Υπηρεσιών Πιστοποίησης Ηλεκτρονικής Υπογραφής’’ ΦΕΚ Β΄. 603/2002. Π.Δ. 342/22.11.2002 ΦΕΚ Α΄.2842002 ‘’Διακίνηση εγγράφων με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο μεταξύ των Δημοσίων Υπηρεσιών, των ΝΠΔΔ  και ΟΤΑ  ή μεταξύ αυτών και των φυσικών ή νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου και ενώσεων φυσικών προσώπων’’.
5. Μήτρου Λ., ‘’Νομικά ζητήματα ηλεκτρονικών συναλλαγών – ηλεκτρονικές υπογραφές’’, σελ. 7. Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Τμήμα Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων.
6. Ντάλλας Β., άρθρο δημοσιευμένο στην ιστοσελίδα startup στις 13.4.2013 με θέμα ‘’Γράφοντας αποτελεσματικά E-Mail’’.
7. e-Business Forum. Ομάδα Εργασίας ‘’Ε2’’. ‘’Ηλεκτρονικές Υπογραφές και Ηλεκτρονικά Πιστοποιητικά Ταυτοποίησης. Τελική Έκθεση – Μέρος V: Σύνοψη Συμπερασμάτων και Προτάσεις’’, σελ. 65.