Με ένα ερώτημα, πολλή προετοιμασία και ένα απλό κλικ η ομάδα του TEDxPatras μας προσκάλεσε αυτή τη φορά να “συνδεθούμε” όλοι μαζί σε έναν κύκλο συζητήσεων. Με αφορμή τον προβληματισμό και τις ανησυχίες που αναδύθηκαν και θα ανακύψουν από την παρούσα συγκυρία και την νέα πανδημική πραγματικότητα, η σειρά των τεσσάρων απογευματινών Virtual Events με την υποστήριξη του Zoom και με κεντρική θεματική “Α Changing World” μας έφερε σε μια διαφορετική αναμέτρηση με τις ιδέες μας δίνοντας φωνή και βήμα σε αβεβαιότητες, ανησυχίες, σε όσα μας έλειψαν, σε όσα τελικά δεν μας έλειψαν και κυρίως σε όλα αυτά που αλλάξαμε και θεωρούμε ότι έφτασε η στιγμή να κάνουμε διαφορετικά. Καθώς η καθημερινότητά μας άλλαξε σε σχεδόν ακραίους ρυθμούς, ειδικοί από τέσσερις διαφορετικούς τομείς μοιράστηκαν μαζί μας τις δικές τους ιδέες και σκέψεις, απάντησαν “μένοντας σπίτι” σε καίριες ερωτήσεις και σε μία δυναμική συζήτηση με το κοινό στο πλαίσιο των TEDCircles εκδηλώσεων, έδωσαν το δικό τους σκαρίφημα αυτής της πολυπόθητης επιστροφής στην κανονικότητα.
Πρώτος ομιλητής ο καθηγητής Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας και Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια και νυν μέλος της Ελληνικής Επιτροπής Αντιμετώπισης Εκτάκτων Συμβάντων Δημόσιας Υγείας από Λοιμογόνους Παράγοντες του Υπουργείου Υγείας, Θεοκλής Ζαούτης, ο οποίος άνοιξε τον κύκλο των συζητήσεων εστιάζοντας σε μύθους και κρίσιμες αλήθειες για τον ιό COVID-19. Δίνοντας μέσα από την προσωπική του εμπειρία τις απαραίτητες διευκρινίσεις γύρω από τη φυσιολογία και τη μεταδοτικότητα αυτού του νέου ιού, εστίασε στην ανθεκτικότητα και τη δυσκολία της καταπολέμησής του τονίζοντας όμως με αισιοδοξία την πρωτόγνωρη κινητοποίηση σύσσωμης της επιστημονικής κοινότητας προς αυτή την κατεύθυνση. “Η επιστημονική κοινότητα βρίσκεται σε πραγματική επιστράτευση. Εδώ και δύο μήνες παράγει καθημερινά δεδομένα γι’ αυτήν την πανδημία σε ρυθμούς που δεν έχουμε ξαναδεί.”
Η τεχνολογία, η επιστήμη αλλά και μία ολόκληρη κοινωνία βρίσκονται σε μια αρμονική συνεργασία και σύμπραξη έτοιμες, ειδικά στη χώρα μας, να αντιμετωπίσουν ακόμα και ένα τυχόν δεύτερο κύμα αντεπίθεσης αυτού του αόρατου εχθρού. Σε κάθε περίπτωση όμως για τον καθηγητή, δεν αρκεί μια προσωρινή αντιμετώπιση του COVID-19, αλλά είναι επιτακτική μία γενικότερη αλλαγή πολιτικής και των μικρών καθημερινών μας συνηθειών. Η μάχη εναντίων των λοιμώξεων είναι μία διαρκής και δύσκολη μάχη που μόνο με την τήρηση των κανόνων υγιεινής, τη σωστή ενημέρωση και τη βοήθεια της εκπαίδευσης μπορεί να κερδηθεί δίχως να αποβεί μελλοντικά ακόμα πιο καταστροφική. Ο περιορισμός μίας ολόκληρης κοινωνίας για ένα διάστημα είναι μία εύκολη λύση, η οποία όμως φέρει τεράστιο κόστος σε οικονομικό, κοινωνικό και προσωπικό επίπεδο, η δύσκολη, αλλά αναγκαία λύση είναι να βρεθεί η χρυσή τομή και οι απαραίτητες ισορροπίες προκειμένου η επιστροφή μας στην κανονικότητα να είναι ομαλή, να μην θέτει σε κίνδυνο και σε δεύτερη μοίρα τις ευπαθείς ομάδες και τέλος να σέβεται τις ιδιαιτερότητες και τα δικαιώματα του κάθε ατόμου ξεχωριστά. Μπορείτε να παρακολουθήσετε τη συζήτηση εδώ: youtu.be/zmHoLd3DUco
Τις ίδιες επιφυλάξεις και ανησυχίες σχετικά με την εύρεση των απαραίτητων ισορροπιών μεταξύ της χρήσης νέων τεχνολογικών εφαρμογών για την προστασία της δημόσιας υγείας και της διαφύλαξης της καθημερινότητας της κοινωνίας μοιράστηκαν μαζί μας στη δεύτερη διαδικτυακή συνάντηση του TEDxPatras, η Μυλαίδη Στούμπου, ανώτερο στέλεχος της Microsoft Corp και μέλος της επιτροπής Women in Business (WIB) του Ελληνο-Αµερικανικού εμπορικού επιμελητηρίου, ο Αλέξανδρος Νούσιας, νομικός και υπεύθυνος για θέματα δεοντολογίας στο Ινστιτούτο Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του ΕΚΕΦΕ-Δημόκριτος και Συνιδρυτής του MyData Greece, η Αργυρώ Χατζοπούλου, Συνιδρύτρια και επικεφαλής σύμβουλος της APIROPLUS Solutions Ltd και διαπιστευμένη εκπαιδεύτρια για θέματα Κυβερνοασφάλειας και ο Μανώλης Τερροβίτης, Υπεύθυνος Προστασίας Δεδομένων (DPO) στο Εθνικό Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας στην ογκολογία και στην καρδιολογία και ερευνητής στο ερευνητικό κέντρο Αθηνά, στις περιοχές των μεγάλων δεδομένων και της προστασίας της ιδιωτικότητας.
Αυτή την στιγμή όλος ο κόσμος επί της ουσίας είναι μία συσκευή διερεύνησης, άντλησης και κατά κάποιο τρόπο εξαγωγής της ανθρώπινης εμπειρίας. Διάφορες εφαρμογές, μηχανές αναζήτησης και ιστοσελίδες συλλέγουν και αποθηκεύουν καθημερινά τις προτιμήσεις μας καθώς εμείς παρακολουθούμε τις αγαπημένες μας σειρές και ταινίες ή κάνουμε ηλεκτρονικά τα ψώνια μας, ενώ μέσω των έξυπνων κινητών μας τηλεφώνων και όχι μόνο, είναι εντοπίσιμο επί 24ωρου βάσεως το στίγμα της ακριβής μας τοποθεσίας. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Μυλαίδη Στούμπου, “βρισκόμαστε στην 4η βιομηχανική επανάσταση και η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ένας βασικός πυλώνας της”. Η τεχνητή νοημοσύνη μέρα με τη μέρα αποκτά ολοένα και περισσότερες εφαρμογές στην καθημερινότητα μας ενώ παίζει και καλείται να παίξει καθοριστικό ρόλο στον τομέα της ιατρικής καινοτομίας και έρευνας ιδιαίτερα τώρα που οι γιατροί σε όλο τον κόσμο παλεύουν σε απαιτητικές συνθήκες κάθε δευτερόλεπτο να σώσουν ανθρώπινες ζωές. Τους τελευταίους μήνες εν μέσω της πανδημικής κρίσης αναπτύσσονται νέες εφαρμογές παρακολούθησης και ιχνηλάτησης του ιού και πληθώρα προσωπικών πληροφοριών συσσωρεύονται στο όνομα της προστασίας της δημόσιας υγείας υπό την απειλή του κορωνοϊού καθιστώντας το ζήτημα της θωράκισής τους σε ζήτημα ύψιστης εθνικής ασφάλειας. Για τον Μανώλη Τερροβίτη δεν υπάρχει μια απόλυτα ασφαλής μέθοδος προφύλαξης των δεδομένων μας και κατ’ επέκταση δεν έχουν αναπτυχθεί ακόμα οι κατάλληλες παράμετροι ώστε να μπορούμε, αν το επιθυμούμε, να καθορίσουμε όλες τις παραμέτρους της προσφοράς δεδομένων με πλήρη ανωνυμοποίηση. “Η προστασία της ιδιωτικότητας έγκειται στον ατομικό έλεγχο των προσωπικών δεδομένων και των πληροφοριών που μοιραζόμαστε στον ψηφιακό κόσμο”.
Επίσης, και για την Αργυρώ Χατζοπούλου, το κομμάτι της ατομικής ευθύνης είναι καταλυτικής σημασίας. Στρέφεται στην πληθώρα των κυβερνοεπιθέσεων που λαμβάνουν χώρα καθημερινά επισημαίνοντας ότι αν και υπάρχει η δυνατότητα διαχείρισης και επιλογής των όρων και των προτιμήσεών μας που αξιοποιεί η κάθε ιστοσελίδα παρόλα αυτά κανείς μας δεν δίνει τη δέουσα σημασία πριν δώσει τη συγκατάθεσή του στην ανάγνωση των όρων. H ελεγχόμενη διαχείριση των δεδομένων μπορεί να επιτευχθεί με την αυστηρή ρύθμιση πολιτικής απορρήτου από τους συλλέκτες των δεδομένων για την αποφυγή διαρροών προσωπικών στοιχείων, την υποχρεωτική ενημέρωση για τον λόγο και τον τρόπο χρήσης των δεδομένων, καθώς και τη διασπορά των στοιχείων που έχουν συλλεχθεί και τη δυνατότητα επιλογής διαγραφής των προσωπικών δεδομένων. Στο πλαίσιο αυτό με την έλευση της πανδημίας έχουν ανακύψει ένας νέος προβληματισμός σχετικά με το κατά πόσο είναι δυνατόν να επιτευχθεί ο περιορισμός του ιού με μια νέα τεχνοκουλτούρα ιχνηλάτησης μέσω εφαρμογών, όχι μόνο ελέγχου εξάπλωσης αλλά και έγκαιρης πρόληψης του μαζί με ένα δίπολο ηθικού χαρακτήρα. Άραγε είναι πιο σημαντικό να μείνουμε υγιείς ή να μείνουμε άνθρωποι; Σε αυτή την περίπτωση, ο Αλέξανδρος Νούσιας μας προβληματίζει ότι ίσως η υπεράσπιση των προσωπικών δεδομένων και η κοινωνική δικαιοσύνη μπορεί να λειτουργήσουν ως τροχοπέδη στην άμεση εύρεση εμβολίου, όμως η δημιουργία νέας προσωπικής ψηφιακής ηθικής και ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου μπορεί να προσφέρουν την επιθυμητή λύση. Μπορείτε να παρακολουθήσετε τη συζήτηση εδώ: youtu.be/qIPPRN4qEq0.
Αν και όλη μας η καθημερινότητα αναγκαστικά στρέφεται γύρω από τον υπολογιστή μας τους τελευταίους μήνες, οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν μας ώθησαν να δούμε με μία διαφορετική ματιά νοσταλγίας και αγάπης την επαφή μας με τη φύση. Οι ακραίες μεταβολές των εποχών και η άμεση απειλή της επιβίωσής μας από την έλευση νέων επιδημιών είναι τα πρώτα συμπτώματα της κλιματικής αλλαγής που έρχεται με επιθετικές διαθέσεις, όπως προειδοποιούσαν για δεκαετίες σε όλους τους τόνους οι περιβαλλοντολόγοι και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις. Άραγε, η έλευση του κορωνοϊού θα σημάνει την αλλαγή της παγκόσμιας περιβαλλοντικής κουλτούρας; Γύρω από αυτόν τον προβληματισμό περιεστράφηκε ο τρίτος κύκλος των συζητήσεων. Η Θεοδότα Νάντσου, Επικεφαλής Περιβαλλοντικής Πολιτικής του WWF Ελλάς και ο Ιωσήφ Μποτετζάγιας, Αναπληρωτής Καθ. περιβαλλοντικής πολιτικής στο τμ. Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου συμφώνησαν στο ότι η μεγαλύτερη απειλή για την ανθρωπότητα αποτελεί η ίδια η ανθρωπότητα. Η σημερινή πανδημική κρίση συνδέεται άρρηκτα με την ανεξέλεγκτη παρέμβαση του ανθρώπου στα οικοσυστήματα και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Αν και η μετάδοση ασθενειών από τα ζώα στον άνθρωπο δεν είναι κάτι καινούριο, εντούτοις με την αποψίλωση των δασών, την καταστροφή των βιοτόπων, το κυνήγι και την κατανάλωση των άγριων ζώων ο κίνδυνος μετάδοσης νέων και ακόμα πιο επικίνδυνων ασθενειών είναι προ των πυλών. Για να τις κατανοήσουμε και να ανταποκριθούμε αποτελεσματικά είναι επιτακτική ανάγκη οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να ανταποκριθούν άμεσα εντάσσοντας πολιτικές «πλανητικής συνείδησης». Αυτό σημαίνει την ολιστική προστασία της δημόσιας υγείας που περιλαμβάνει την υγεία του φυσικού περιβάλλοντος. Όπως πολύ παραστατικά μας κρούει το καμπανάκι του κινδύνου ο Ιωσήφ Μποτετζάγιας “δεν χρειάζεται να περιμένουμε να αντιληφθούμε ότι είναι μπροστά μας ο γκρεμός, για να τραβήξουμε το χειρόφρενο, το οποίο παραλύει την οικονομία, παραλύει την καθημερινότητά μας, παραλύει την κοινωνία” αλλά πρέπει όπως μας προτρέπει η Θεοδότα Νάντσου “να κατανοήσουμε ότι η δημόσια υγεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την υγεία του πλανήτη μας”. Μπορείτε να παρακολουθήσετε τη συζήτηση εδώ: youtu.be/Idjg_9_t1Eo
Η πραγματική αλλαγή όμως πρωτίστως συντελείται βαθιά μέσα μας. Οι συνήθειες, το πρόγραμμά μας, ο τρόπος που εργαζόμαστε και επικοινωνούμε υπό τον διαρκή φόβο της εξαφάνισής μας άλλαξαν από τη μία μέρα στην άλλη και ξαφνικά ο καθένας από εμάς συχνά ολομόναχος από το σπίτι του κλήθηκε να σώσει την ανθρωπότητα παραμερίζοντας έστω και για λίγο συστατικά στοιχεία της ανθρωπιάς του. Η τέταρτη και η τελευταία διαδικτυακή συζήτηση του TEDxPatras ολοκληρώθηκε με μία στροφή στο ίδιο το άτομο, τον ψυχισμό του, σε αυτά που έχασε, σε όσα κέρδισε αλλά και στις νέες προκλήσεις που ξετυλίγονται μπροστά του καθώς επιστρέφει στην κατ’ όνομα μόνο κανονικότητα. Η Αντιγόνη Λυμπεράκη, καθηγήτρια Οικονομικών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Γενική Διευθύντρια του SolidarityNow και ο Θεοδωρής Γεωργακόπουλος, δημοσιογράφος, συγγραφέας και Editorial Director του διαΝΕΟσις συζήτησαν μαζί μας και έδωσαν την δική τους εκδοχή της αναπόφευκτης κοινωνικής πολιτικής που μας περιμένει κατόπιν της άρσης των περιορισμών. Για την Αντιγόνη Λυμπεράκη η σχεδόν τραυματική, αλλά όχι πρωτόγνωρη εμπειρία της πανδημίας μπορεί να μας δώσει τρία βασικά διδάγματα-κανόνες για την ζωή μας: α. απέναντι σε αυτή την ασθένεια και κάθε ασθένεια είμαστε όλοι ίσοι, β. Η νόσος χτυπά αδέκαστα δίχως να γνωρίζει κοινωνικές ή οικονομικές διακρίσεις, γ. Η συνειδητοποίηση αυτής της τυφλής θα μπορούσε να πει κανείς, δικαιοσύνης δημιουργεί αντιφατικά συναισθήματα και αντιδράσεις άλλοτε προς μια κατεύθυνση έκρηξης αλληλεγγύης, ενσυναίσθησης, συνεργασίας και υποστήριξης των ευάλωτων ομάδων και άλλοτε προς μια κατεύθυνση έντονου εγωισμού και ιεράρχησης των καθαρά πρακτικών προτεραιοτήτων. Στο πλαίσιο αυτό, η Κοινωνική Πολιτική καλείται και οφείλει να αλλάξει ρόλο και περιεχόμενο και να αναπροσαρμοστεί στα δεδομένα, τις εξελίξεις και την κρίση της εποχής. Στην ίδια κατεύθυνση ο Θοδωρής Γεωργακόπουλος παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα μίας πρόσφατης και ενδιαφέρουσας έρευνας σχετικά με την τρέχουσα πραγματικότητα σκιαγραφεί τα προβλήματα αλλά και τις αιχμηρές γωνίες μιας κοινωνίας που πρώτα χτυπήθηκε από τον τρόμο μιας άγνωστης απειλής, έπειτα από μια πρωτοφανή αναμέτρηση με τον εαυτό της και στο μέλλον με μια οικονομική κρίση ίσως βαθύτερη από κάθε προηγούμενη. Οι αλλαγές στον εργασιακό τομέα, η επικείμενη ανεργία και η αναπόφευκτη μελαγχολία, εσωστρέφεια και ψυχική κόπωση οδήγησαν στην σταδιακή χαλάρωση των μέτρων και την επανεκκίνηση της κοινωνίας πριν ακόμη αποσοβηθεί η απειλή του COVID-19. Ένα βασικό ερώτημα που μένει να απαντηθεί από την ιστορία είναι το πώς μια τόσο ετερογενής σε παγκόσμιο -και όχι μόνο- επίπεδο κοινωνία, με διαφορετικό συναισθηματικό φορτίο, διαφορετικά βιώματα, τραύματα, αγωνίες και πόρους θα μπορέσει να επιστρέψει σε ρυθμούς κανονικότητας και να δημιουργήσει ένα ενιαίο και αρραγές μέτωπο απέναντι σε μια ακόμη άγνωστη απειλή την στιγμή που καθίσταται αδύνατο να εφαρμοστεί μια ενιαία πολιτική σε διακρατικό επίπεδο και κυριαρχεί η διχογνωμία και ο κρατικός εγωισμός. Άραγε, η επανεκκίνηση αυτή θα οδηγήσει σε μια αναθεώρηση και αντιμετώπιση άλλων σοβαρών προβλημάτων, όπως η κλιματική αλλαγή και οι αντιξοότητες στον μονίμως ξεχασμένο Τρίτο Κόσμο; Μπορείτε να παρακολουθήσετε τη συζήτηση εδώ: youtu.be/Lj1yP3ePUXg.
Είτε το δούμε από καθαρά επιστημονική ματιά, είτε από το πρίσμα της τεχνολογίας και της περιβαλλοντικής ευθύνης, η μοναδική σταθερά καθίσταται η διαρκής και αέναη αλλαγή. Τελικά, ίσως η αλλαγή του τρόπου με τον οποίο αυτή θα συντελεστεί να είναι ακριβώς η αλλαγή που πραγματικά χρειαζόμαστε. Επιστρέφουμε σταδιακά, αλλά επιστρέφουμε σε έναν “θαυμαστό νέο κόσμο”, έναν κόσμο που αλλάζει!
