Ορισμός

Όσο πιο πολύ χρησιμοποιείται ο όρος «στρες», τόσο πιο αόριστος και ευρύς γίνεται. Πιθανότατα, όσο και να αναζητηθεί, δεν θα βρεθεί ούτε ένας εργαζόμενος, σε όλες τις ιεραρχικές βαθμίδες, που να μην έχει αισθανθεί την πίεση της σύγχρονης εργασιακής πραγματικότητας και να μην έχει αγχωθεί, στην καλύτερη περίπτωση υπό το βάρος επαγγελματικών υποχρεώσεων και στη χειρότερη υπό τη δαμόκλειο σπάθη της ανεργίας.

Οι σύγχρονοι ορισμοί του στρες αναγνωρίζουν ότι πρόκειται για μια προσωπική εμπειρία που προκαλείται από την πίεση ή τις απαιτήσεις των καθηκόντων και οι επιπτώσεις του εξαρτώνται από την ικανότητα του ατόμου να διαχειριστεί αυτές τις καταστάσεις. Το εργασιακό άγχος εμφανίζεται όταν υπάρχει αναντιστοιχία ανάμεσα στις απαιτήσεις της εργασίας και τους πόρους αλλά και τις δυνατότητες του εργαζομένου να ανταποκριθεί σε αυτές. Η υποκειμενική αξιολόγηση του στρες είναι το ίδιο έγκυρη με τα «αντικειμενικά» δεδομένα.

Σε πρόσφατες μελέτες υπάρχει κάποιου είδους διάκριση μεταξύ άγχους και πίεσης, όπου η πίεση ορίζεται ως μια υποκειμενική αίσθηση της έντασης ή διέγερσης που ενεργοποιείται από μια αγχωτική κατάσταση. Ωστόσο, όπου η πίεση υπερβαίνει την ικανότητα ενός ατόμου να την αντιμετωπίσει, το αποτέλεσμα είναι το άγχος.

«Το στρες εκδηλώνεται σε τρία επίπεδα» εξηγεί ο Κωνσταντίνος Παπαχατζής, Διευθυντής Ανθρώπινου Δυναμικού της ΑΝΑΔΕΙΞΗ: 
«Σωματικό: πόνοι, δύσπνοια, αϋπνία, εξάντληση
Νοητικό: με σκέψεις του τύπου “δεν αξίζω, το μέλλον είναι δυσοίωνο, οι άλλοι ξέρουν περισσότερα από μένα”
Συμπεριφορά: δυσκολία επικοινωνίας και συνερ-γασίας, απότομη αντιμετώπιση προς τους πελάτες και το προσωπικό, συχνά λάθη, αρνητικότητα στην αλλαγή.

Όλοι οι εργαζόμενοι αναπτύσσουν στρες, ανεξάρτητα από το βαθμό και τη θέση που κατέχουν. Εργαζόμενοι, στελέχη, εργοδοσία, μεταφέρουν το στρες ο ένας στον άλλον με τη μορφή ιού. Οι επιπτώσεις στους εργαζόμενους και στις εταιρείες, καθορίζονται από τα επίπεδα στρες που βιώνουν όλοι καθημερινά αλλά και συσσωρευτικά. Το στρες στο χώρο εργασίας επηρεάζει την απόδοση και πιθανά το μέλλον και την επαγγελματική εξέλιξη όλων».

Σύγχρονα δεδομένα

Ενώ υπάρχουν πολλά γεγονότα στο χώρο εργασίας που μπορεί να συμβάλουν στο στρες, σίγουρα η εργασία δεν είναι η μοναδική αιτία. Η ανάπτυξη και η αύξηση του άγχους μπορεί να σχετίζεται με ορισμένα ιστορικά γεγονότα και οικονομικούς παράγοντες, που μπορεί μικρή σημασία να έχουν αλλά έχουν ρητορική αξία. Η αύξηση μιας ασθένειας που αποδίδεται στο άγχος μπορεί να οφείλεται σε μία μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση αναφορικά με το άγχος, γεγονός που υποδηλώνει ότι είναι μια αντανάκλαση του ιστορικού πλαισίου ή ακόμη και της τρέχουσας πολιτικής ιδεολογίας.

Οι άνθρωποι ωστόσο, αντιλαμβάνονται τα επίπεδα της πίεσης να ανεβαίνουν, ιδιαίτερα στο χώρο εργασίας. Το άγχος γίνεται έντονο και συνδέεται άμεσα με την κρίση της ταυτότητας και των αξιών του ατόμου. Σαφέστατα κάποιες μορφές ανασφάλειας αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου, όπως και τα εννοιολογικά μέσα που χρησιμοποιούν για να εκφράσουν τα αποτελέσματά τους. Το άγχος αποτελεί μια τέτοια έκφραση και είτε πραγματικό είτε φανταστικό, μπορεί να μετρηθεί και να αποτελεί μια σημαντική αιτία της δυστυχίας.

Ο Κ. Παπαχατζής εξηγεί ότι «Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, στο στρες οφείλονται το 95% όλων των ζητημάτων υγείας και το 50% των απουσιών στην εργασία. Υπολογίζεται επίσης, ότι το στρες κοστίζει πολύ ακριβά στις επιχειρήσεις, αφού είναι υπεύθυνο για: χαμηλή απόδοση και ποιότητα εργασίας, έλλειψη παρακίνησης και δέσμευσης, λάθη, χαμένες προθεσμίες κ.λπ., που τελικά οδηγούν σε μείωση της ικανοποίησης του πελάτη, επηρεασμό της εταιρικής εικόνας και φήμης, και αδυναμία της επιχείρησης να διαφοροποιηθεί από τον ανταγωνισμό. Σύμφωνα με το Διεθνή Οργανισμό Εργασίας, το εργασιακό stress στοιχίζει στην Ευρωπαϊκή οικονομία 20 δισ. ευρώ ετησίως, λόγω ασφαλιστικών αποζημιώσεων, απουσιών, μη τήρησης ωραρίου, μείωσης παραγωγικότητας, ατυχημάτων κ.λπ.» καταλήγει.

Στην έρευνα «European Opinion Poll on Occupational Safety and Health» που είδε το φως της δημοσιότητας τον περασμένο Μάιο και διεξήχθη από το «European Agency for Safety and Health at Work» αποκαλύφθηκε ότι στην Ελλάδα η εργασιακή ανασφάλεια αποτελεί την πιο κοινή αιτία του εργασιακού άγχους. Πιο συγκεκριμένα, οι αναδιοργανώσεις και η ανασφάλεια που επικρατούν στο εργασιακό περιβάλλον είναι σύμφωνα με τους Έλληνες εργαζόμενους βασική πηγή στρες, με το 85% να το επιλέγει όταν του ζητήθηκε να επιλέξει ανάμεσα σε έξι πιθανές αιτίες άγχους.

Αυτό ακολουθείται από απαράδεκτες συμπεριφορές όπως εκφοβισμός ή παρενόχληση, σύμφωνα με το 74% των συμμετεχόντων, ενώ και η έλλειψη υποστήριξης από συναδέλφους ή προϊσταμένους, οι πολλές ώρες ή ο φόρτος εργασίας επιλέχθηκαν από το 70%. Σε ολόκληρη την Ευρώπη η αναδιοργάνωση της εργασίας ή η εργασιακή ανασφάλεια θεωρούνται επίσης ότι είναι οι πιο κοινές αιτίες του εργασιακού άγχους με το 72% να το επιλέγει. 8 στους 10 εργαζόμενους στην Ελλάδα (81%) αναφέρουν ότι το εργασιακό άγχος είναι κοινός τόπος στο χώρο εργασίας τους και μόνο το 17% δήλωσε ότι είναι σπάνιο.

Η Ελλάδα έχει το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό εργαζομένων που δηλώνει ότι η εμφάνιση άγχους είναι πολύ συχνή, ποσοστό τρεις φορές υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (16%). Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να βιώσουν το στρες στην εργασία με το 86% να δηλώνει ανάλογη εμπειρία. Παρόλα αυτά, περισσότεροι από τους μισούς (56%) δηλώνουν ότι το εργασιακό άγχος τυγχάνει σωστής διαχείρισης αν και 4 στους 10 (42%) διαφωνούν. Σχεδόν 8 στους δέκα (78%) Έλληνες εργαζόμενους, που λένε ότι το εργασιακό άγχος είναι σπάνιο φαινόμενο στην εργασίας τους, επίσης, πιστεύουν ότι ελέγχεται σωστά, ενώ οι εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης είναι πολύ πιο πιθανό να δηλώσουν ότι το εργασιακό άγχος ελέγχεται καλά στο χώρο εργασίας τους (75%) σε σχέση με τους εργαζόμενος πλήρους απασχόλησης και τους αυτοαπασχολούμενους.

Αντιμετώπιση

Η επιτυχία εξαρτάται στην αντιμετώπιση των φαινομένων του στρες εξαρτάται από τη μακροπρόθεσμη δέσμευση των οργανισμών και των στελεχών HR. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι οι στρατηγικές αν και κοστίζουν σε χρόνο δεν χρειάζεται να είναι δαπανηρές. Απλοί τρόποι όπως η βελτίωση της επικοινωνίας που αποφορτίζει σημαντικά και η αναγνώριση της προσφοράς των εργαζομένων μπορεί να αποδειχθούν σημαντικά όπλα στη βελτίωση του εργασιακού κλίματος.

Η «American Psychological Association» προτείνει μια σειρά από τρόπους με τους οποίους η εταιρική κουλτούρα μπορεί να αλλάξει και να οδηγήσει σταδιακά στη μείωση του άγχος:

1. Βεβαιωθείτε ότι ο φόρτος εργασίας είναι σύμφωνος με τις δυνατότητες των εργαζομένων και τους διαθέσιμους πόρους.
2. Δημιουργήστε θέσεις εργασία που προσφέρουν προκλήσεις, προκαλούν το ενδιαφέρον και δίνουν τις ευκαιρίες στους εργαζομένους να χρησιμοποιήσουν τις δεξιότητές τους.
3. Καθορίστε με σαφήνεια τους ρόλους και τις ευθύνες των εργαζομένων.
4. Δώστε στους εργαζόμενους την ευκαιρία να συμμετέχουν στις αποφάσεις και τις ενέργειες που επηρεάζουν τις θέσεις εργασίας τους.
5. Βελτιώστε την επικοινωνία ώστε να μειωθεί η άκρως επίκαιρη αβεβαιότητας για την καριέρα και τις μελλοντικές προοπτικές απασχόλησης.
6. Σε τακτά χρονικά διαστήματα δώστε την ευκαιρία στους συναδέλφους να αλληλοεπιδράσουν.

Ποιος όμως είναι ο ρόλος και ποια τα κριτήρια επιλογής ενός εξωτερικού συμβούλου; Ο Κ. Παπαχαντζής απαντά: «Είναι απαραίτητο να διαθέτει και σημαντική επαγγελματική προϋπηρεσία ως υψηλόβαθμο στέλεχος εταιρειών, ώστε να είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται καλύτερα τις ιδιαίτερες ανάγκες και απαιτήσεις μιας σύγχρονης εταιρείας που καλείται να επιβιώσει, να λειτουργήσει και να πετύχει στην ελληνική και διεθνή αγορά, στις σημερινές συνθήκες». Ο ίδιος επισημαίνει ότι « θεωρητική κατάρτιση στο stress management και τις νέες τεχνικές διαχείρισης του, είναι σαφώς απαραίτητη.

Από την άλλη πλευρά έχουν γραφεί άπειρα βιβλία για το stress, αλλά συνήθως κοσμούν τις βιβλιοθήκες ή τα mails στελεχών χωρίς άμεση πρακτική αξία, όπως αποδεικνύεται άλλωστε από τα αποτελέσματα. Ο συνδυασμός θεωρητικής και επαγγελματικής κατάρτισης, η αμεσότητα προσέγγισης, η εστίαση στα αποτελέσματα, δίνουν πάντα το καλύτερο αποτέλεσμα στην επιλογή του εξωτερικού συνεργάτη. Η συνεργασία του με τη διεύθυνση ανθρώπινου δυναμικού μιας εταιρείας, μπορεί να συμβάλλει στην καλύτερη διαχείριση του στρες των εργαζομένων, που σήμερα έχει μεγαλύτερη ανάγκη παρά ποτέ!» καταλήγει.

Πολιτικές με οφέλη

Η καθιέρωση ωραρίων εργασίας που είναι συμβατά με τις απαιτήσεις και τις ευθύνες που οι άνθρωποί σας έχουν εκτός εργασίας, αλλά και υποστηρικτικές υπηρεσίας μπορεί να αποδυναμώσουν την πίεση και το άγχος. Μερικές βασικές στρατηγικές που οδηγούν σε αυτήν την κατεύθυνσης είναι οι εξής:

Ελαστικό ωράριο:

Επιτρέποντας στους εργαζόμενους να αρχίζουν ή να τελειώνουν την εργάσιμη ημέρα νωρίτερα ή αργότερα μπορεί να μειώσει το στρες, ειδικά για τους εργαζόμενους γονείς. Το ελαστικό ωράριο επίσης μπορεί να εξαλείψει το άγχος της μετακίνησης σε ώρες αιχμής.

Διαβάστε περισσότερα εδώ